Amaliy audit

Nomoddiy aktivlar turlari

Tovar belgisi 

guvohnomasi

Sanoat 

namunalari 

uchun huquq

Firmaning 

amaliy 

shuhrati

Tashkiliy 

xarajatlar

tovar belgisidan 

foydalanadigan shaxsning 

huquqini tasdiqlovchi 

muhofaza hujjati bo’lib 

hisoblanadi. Foydali 

model ishlab chiqarish 

vositalari va iste’mol 

buyumlarining, 

shuningdek, ular tarkibiy 

qismlarining konstruktiv 

bajarilishi kabi 

tavsiflanadi.

xalq iste’mol tovarlari 

va ishlab chiqarish 

texnik mo’ljaldagi 

buyumlarning tashqi  

ko’rinishini 

belgilaydigan, badiiy 

konstruktorlik 

echimlardan 

foydalanish huquqidir.

Goodwill - buxgalterlik 

hisobi va auditga oid 

adabiyotlarda har xil 

nomlanadi. Masalan, 

firmaning bahosi, 

firmaning yaxshi nomi, 

firmaning amaliy 

aloqalari va boshqalar. 

Firmaning amaliy 

shuhratiga har xil 

omillar 

ta’sir etadi.

korxona faoliyatini 

tashkil qilish chog’ida 

qilinadigan 

xarajatlardir. Unga 

bevosita taalluqli  

bo’lgan xarajatlar 

(masalan, yuridik, 

buxgalteriya, 

devonxona va 

harakatlanish 

xarajatlari) tashkiliy 

xarajatlar sifatida 

kapitallashtirilishi 

mumkin.

 

 

 

 

Nomoddiy aktivlar turlari

Bu fan, adabiyot yoki san’at

asarlarini

nashr

qilish,

ommaviy

ijro

etish

yoki

boshqacha tarzda foydalanish

uchun

maxsus

beriladigan

huquqdir. Muallifga shaxsan

mulkiy va mulkiy bo’lmagan

huquqlar

biriktiriladi.

Muallifning hayotligida yoki

o’limidan

so’ng

begona

qilinmaydigan yoki boshqa

Birovga

o’tkazilmaydigan

mualliflik

huquqimuhim

nomulkiy huquq hisoblanadi.

Odatda,

hukumat

organlari

tomonidan davlat mol-mulkidan

(masalan,

kabel

televideniesi

kompaniyasi)

foydalanish

huquqiga egalik qilish uchun

yoki

kommunal

xizmatlar

ko’rsatish (elektr energiyasi),

shuningdek xo’jalik yurituvchi

sub’ektlar

tomonidan

aniq

maqsadlar va aniq xizmatlardan

foydalanish

huquqiga

egalik

qilishlari uchun beriladi.

Franshizalar 

Mualliflik huquqlari

 

---

118 

 

 

Nomoddiy aktivlar auditi jarayonida quyidagilar

amalga oshiriladi

3

2

1

Nomoddiy aktivlar mavjudligi ustidan 

nazorat o’rnatilishini aniqlash (mulkiy 

ob’ektlarni nomoddiy aktivlar qatoriga olib 

borishning to’g’riligi; mavjudligini va 

muomalalarni hujjatlashtirishning 

to’g’riligini tekshirish; nomoddiy aktivlarni 

baholashning to’g’riligini tekshirish; 

inventarizatsiya qilish; hisobot 

ko’rsatkichlarining sintetik va analitik hisob 

ma’lumotlariga mosligini aniqlash)

 

 

 

 

Ma’lumot manbalari

nomoddiy aktivlarni 

hisobga olishni va ular 

bilan bog’liq 

muomalalarni soliqqa 

tortishni tashkil etish 

masalalarini tartibga 

soluvchi asosiy me’yoriy 

hujjatlar

korxonaning hisob 

siyosati to’g’risidagi 

buyrug’i (farmoyishi) 

(nomoddiy aktivlar 

hisobiga taalluqli qismi)

nomoddiy aktivlar 

sintetik va analitik hisobi 

bo’yicha korxonada 

qo’llaniladigan hisob 

registrlari

1

4

5

nomoddiy aktivlarga taalluqli 

muomalalarni hisobga oladigan 

dastlabki hujjatlar

buxgalteriya hisobotlari

2

3

---

119 

 

Nomoddiy aktivlarning aks ettirilishi

Buxgalteriya hisobining jurnal-order shaklida 

nomoddiy aktivlarning sintetik hisobi 13-ASK 

jurnal-orderda va «nomoddiy aktivlarni hisobga 

olish vedomosti»da yuritiladi

Schyotlar

Nomoddiy aktivlarning  miqdori va harakati 

to’g’risidagi ma’lumotlarni umumlashtirish uchun 

0400-«Nomoddiy aktivlarni hisobga oladigan 

schyotlar»(0410-0490) schyotlar mo’ljallangan

Bu schyotlar balansga 

nisbatan aktiv bo’lib, 

ularning debet 

tomonida mavjud 

nomoddiy aktivlarning 

qoldig’i, kirimi va 

kreditida xo’jalikdan 

chiqishi aks ettiriladi

 

 

 

Nomoddiy aktivlarni sotib olish va 

rejalashtirilgan maqsadlar uchun 

foydalanishga yaroqli holga keltirish 

uchun qilingan haqiqiy xarajatlar 

bo’yicha

Nomoddiy aktivlarning bozor qiymati 

va rejalashtirilgan maqsadlar uchun 

foydalanishga yaroqli holga 

keltirishga doir haqiqiy xarajatlar 

bo’yicha

Tayyorlash uchun qilingan 

haqiqiy xarajatlar bo’yicha 

Ta’sis shartnomasiga muvofiq 

ta’sischilarning 

kelishuvi bo’yicha

01

03

02

04

Nomoddiy aktivlarni baholash usullari

 

---

120 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“NOMODDIY AKTIVLAR HARAKATI BILAN 

BOG’LIQ MUOMALALAR AUDITINING 

USLUBIY MUAMMOLARI”  MAVZUSI BO’YICHA 

GLOSSARIY 

---

121 

 

 

ATAMANING 

O’ZBEK 

TILIDA 

NOMLANISHI 

ATAMANING 

INGLIZ 

TILIDA 

NOMLANISHI 

ATAMANING 

RUS TILIDA 

NOMLANISHI 

ATAMANING MA’NOSI 

Nomoddiy 

aktivlar 

intangible assets 

nematerialnie aktivi 

Nomoddiy aktivlar bu  –  o’z qiymatini 

ishlab 

chiqarilayotgan 

mahsulot 

tannarxiga 

bosqichma-bosqich 

o’tkazib  boruvchi  va  ishlab  chiqarish 

yoki  xizmat  ko’rsatish  jarayonini 

tashkil  etishda  asos  bo’lib  xizmat 

qiluvchi  nomoddiy  ko’rinishga  ega 

bo’lgan vositalardir 

Patent 

patent 

patent 

Patent  -  bu  yuridik  jihatdan  tan 

olingan  va  ro’yxatga  olingan  mutlaq 

huquqdir 

Savdo markalari 

trademarks 

torgovie marki 

Savdo  markalari  -  kompaniyalarga, 

mahsulot 

yoki 

xizmatlarga 

oid 

berilgan  nomlar,  ramzlar  yoki  boshqa 

xil 

(aniqlab 

beruvchi) 

identifikatsiyalar 

Tovar belgilari 

trademarks 

torgovie marki 

Tovar  belgilari  birorta  korxona  tovar 

(xizmat)larini 

boshqa 

korxonalar 

tovarlari  yoki  xizmatlaridan  farqlash 

uchun xizmat qiladigan belgilardir 

Tovar belgisi 

guvohnomasi 

Trademark 

license 

Litsenziya na 

tovarniy znak 

Tovar  belgisi  guvohnomasi  tovar 

belgisidan  foydalanadigan  shaxsning 

huquqini 

tasdiqlovchi 

muhofaza 

hujjati 

Firmaning amaliy 

shuhrati 

Goodwill 

Gudvill 

Firma bahosi 

Franshizalar 

franchisees 

Franshizi 

Franshizalar odatda hukumat organlari 

tomonidan 

davlat 

mol-mulkidan 

(masalan, 

kabel 

televideniesi 

kompaniyasi)  foydalanish  huquqiga 

egalik  qilish  uchun  yoki  kommunal 

xizmatlar 

ko’rsatish 

(elektr 

energiyasi), 

shuningdek 

xo’jalik 

yurituvchi  sub’ektlar  tomonidan  aniq 

maqsadlar 

va 

aniq 

xizmatlardan 

foydalanish huquqi 

Mualliflik 

huquqlari 

copyrights 

avtorskie prava 

Mualliflik  huquqlari  bu  fan,  adabiyot 

yoki  san’at  asarlarini  nashr  qilish, 

ommaviy  ijro  etish  yoki  boshqacha 

tarzda  foydalanish  uchun  maxsus 

beriladigan huquqdir 

Sanoat 

namunalari uchun 

huquq 

Industrial 

designs for 

human rights 

Promishlennie prava  

Sanoat  namunalari  uchun  huquq  xalq 

iste’mol  tovarlari  va  ishlab  chiqarish 

texnik 

mo’ljaldagi 

buyumlarning 

tashqi 

ko’rinishini 

belgilaydigan, 

badiiy 

konstruktorlik 

echimlardan 

foydalanish huquqi 

---

122 

 

Auditorlik 

faoliyati 

Audit activity 

Auditorskaya 

deyatelnost 

Auditorlik  faoliyati  bu  -  auditorlik 

tashkilotlarining  auditorlik  xizmatlari 

ko’rsatish 

bo’yicha 

tadbirkorlik 

faoliyatidir 

Auditor 

Auditor 

Auditor 

Auditor  -  auditor  malaka  sertifikatiga 

ega bo’lgan jismoniy shaxsdir 

Auditorning 

yordamchisi 

Assistant 

auditor 

Pomoshchnik 

auditora 

Auditorning 

yordamchisi 

auditor 

malaka sertifikatiga ega bo’lmagan va 

auditorlik 

hisobotida, 

auditorlik 

xulosasida 

auditorning 

ekspert 

xulosasida 

hamda 

auditorlik 

tekshiruvini  o’tkazish  bilan  bog’liq 

bo’lgan  boshqa  rasmiy  hujjatda  imzo 

chekish  huquqiga  ega  bo’lmagan 

tarzda 

auditorning 

topshirig’iga 

binoan auditorlik tekshiruvida ishtirok 

etayotgan jismoniy shaxsdir 

Auditorlik 

tekshiruvi 

Auditing 

Auditorskaya 

proverka 

Auditorlik 

tekshiruvi 

moliyaviy 

hisobot  va  boshqa  moliyaviy  axborot 

to’g’riligi  va  buxgalteriya  hisobi 

to’g’risidagi 

qonun 

hujjatlariga 

mosligini  aniqlash  maqsadida  xo’jalik 

yurituvchi 

sub’ektning 

moliyaviy 

hisobotini  hamda  u  bilan  bog’liq 

moliyaviy 

axborotini 

auditorlik 

tashkilotlari tomonidan tekshirishdir. 

Atamaning 

o’zbek tilida 

nomlanishi 

Atamaning 

ingliz tilida 

nomlanishi 

Atamaning rus tilida 

nomlanishi 

Atamaning ma’nosi 

Investitsiyalar 

Investments 

Investitsii 

Investitsiyalar  -  qonun  hujjatlarida 

taqiqlanmagan  tadbirkorlik  faoliyati 

va boshqa turdagi faoliyat ob’ektlariga 

kiritiladigan  moddiy  va  nomoddiy 

ne’matlar  hamda  ularga  bo’lgan 

huquqlar,  shu  jumladan  intellektual 

mulkka  bo’lgan  huquqlar,  shuningdek 

reinvestitsiyalar 

Pul mablag’lari 

Money funds 

Denejnie sredstva 

Pul  mablag’lari  bu  –  xo’jalik 

yurituvchi  sub’ektlarning  moliyaviy, 

operatsion  va  investitsion  faoliyatini 

amalga  oshirishda  foydalaniladigan 

naqd 

va 

naqdsiz 

shakllardagi 

mablag’lardir 

Tugallanmagan 

qurilish 

Unfinished 

construction 

Nezavershenniy 

stroitelstva 

Pudrat  yoki  xo’jalik  usulida  amalga 

oshirilgan  qurilish,  qurilish-montaj, 

rekonstruktsiya, 

kengaytirish, 

modernizatsiya  va  shu  kabi  ishlarni 

bajarishga 

qilingan 

barcha 

xarajatlardir 

Auditorlik 

hisoboti 

Audit Report 

Otchet auditora 

Auditorlik  hisoboti  -    auditorlik 

tekshiruvining  borishi,  buxgalteriya 

hisobini 

yuritishning 

belgilangan 

---

123 

 

tartibidan 

aniqlangan 

chetga 

chiqishlar, 

moliyaviy 

hisobotdagi 

qoyida-buzarliklar 

to’g’risidagi 

mufassal  ma’lumotlardan,  shuningdek 

auditorlik 

tekshiruvi 

o’tkazish 

natijasida  olingan  boshqa  axborotdan 

iborat  bo’lgan  va  xo’jalik  yurituvchi 

sub’ekt 

rahbariga, 

mulkdorga, 

katnashchilari 

(aktsiyadorlari)ning 

umumiy yig’ilishiga yo’llangan hujjat 

Auditor fikri 

The audit 

opinion 

Auditorskoe mnenie 

Auditor  o’zining  xulosasida  keltirish 

lozim  bo’lgan,  to’liq  yoki  qisman 

tekshirilayotgan 

iqtisodiy 

sub’ekt 

buxgalteriya  hisobotining    ishonchligi 

(ishonchli 

emasligi, 

ishonchliligi 

sharhlar  bilan)  haqidagi  belgilangan 

shaklda ifodalangan auditor (auditorlik 

tashkiloti) 

ni 

hamda 

auditorlik 

xulosasini  tayyorlash  uchun  yig’ilgan 

dalillarning 

etarliligi 

haqidagi 

natijaviy xulosasidir.  

Ekspert xulosasi  

The conclusion 

of the expert 

Zaklyuchenie 

eksperta 

Yozma  shaklda  ifodalangan  ekspert 

ishining natijalari aks ettirlgan hujjat 

---

124