Алюминий – металл будущего

To’yingan uglevodorodlar (Alkanlar)

«Kimyoviy o’liklar nima»-nima? Bu iborani fan tarixiga kim va nima uchun kiritgan?

• Akademik N.D. Zelinskiyparafinlarni kimyoviy reaksiyaga moyil qilish uchun ko’p urindi. Afsuski oxir-oqibatda, u hasrat bilan parafinlar -«kimyoviy o’liklardir», degan edi.

Darsning mavzusi: To’yingan uglevodorodlar. (Alkanlar)

Darsning rejasi:

• Toyingan uglevodorodlarning gomologik qatori.
• Izomeriyasi va nomenklaturasi.
• Fizikaviy xossalari.
• Kimyoviy xossalari.
• Olinishi.
• Ishlatilishi.

Metan molekulasining tuzilishi

Etan molekulasining tuzilishi

Uch va undan ortiq uglerod atomlari tutgan alkanlarning uglerod sklrti to’g’ri chiziqli emas, zigzagsimon (egri- bugri) tuzilishga ega:

Iizomeriyasi Strukturaviy bir- biridan kimyoviy tuzilishi bilan farq qiladi.

Gomologik qatotda molekular massa ortib boradi.

Alkanlarning fizik xossalari

• Odatdagi sharoitda gomolik qatorning dastlabki to’rtta a’zosi (metan, etan, prapan, butan) gazlar, C5H12 dan C16H34 gacha suyuqliklar, C17H36 dan boshlab qattiq moddalar gomologik qatorda uglevodorodlar fizik xossalarning asta sekin o’zgarishi kuzatiladi: qaynash va suyiqlanish temperaturalari ko’tariladi, zichligi ortadi.

Kimyoviy xossalari

• To’yingan uglevodorodlar uchun eng xarakterli reaksiya o’rin olish reaksiyasidir. Masalan metan yorug’lik ta’sirida Xlor bilan reaksiyaga kirishadi. (kuchli yorug’lik ta’sirida reaksiya portlash bilan boradi).

1- Синтетик каучук олиш, 2-ички ёнув двигателлари учун ёкилгилар, 3-синтетик бензин олиш, 4-эритувчилар, 5-металларни киркиш ва пайвандлаш, 6-ёкилги, 7-босмахона учун буёклар олиш, 8-резиналар

Sanoatda metanning ishlatilishi.

Метан
CH4
конверсия, оксидлаш махсулотлари
нитролаш махсулотлари
Хлорлаш махсулотлари
пиролиз махсулотлари