Altiyev a. S yerdan foydalanish iqtisodiyoti toshkent-2019

K
m
– ko‘chmas mulkning qiymati, so‘m.
A
q
– asosiy vositalarning qoldiq qiymati, so‘m.
E
– jamg‘arilgan eskirish ajratmalari, so‘m.
Jamg‘arilgan eskirish ajratmalarining yig‘indisi (5.6) formula orqali 
hisoblanadi: 

---

85 
E = D
e
 + M
a 
(5.6) 
bu yerda: 
E
– jamg‘arilgan eskirish ajratmalari, so‘m.
D
e
– davr boshiga asosiy vositalarning jamg‘arilgan eskirish 
ajratmalari, so‘m. 
M
a
– ma’lum davrda asosiy vositalarning eskirishi, so‘m.
Yerga tegishli bo‘lgan tadbirkorlik daromadi (5.7) formula orqali aniqlanadi: 
D
e 
= D
a
 - K
m
D 
(5.7) 
bu yerda: 
D
e
– yerga tegishli bo‘lgan tadbirkorlik daromad, so‘m.
D
a
– asosiy faoliyatdan daromad, so‘m. 
K
m
D 
– ko‘chmas mulkka tegishli daromad, so‘m.
Ushbu tavsiya etilayotgan formulalar asosida olingan natijalar yerdan 
foydalanuvchi har bir xo‘jalik yurituvchi sub’ekt va uning nazoratini amalga 
oshiruvchilar uchun yerdan foydalanish darajasini aniqlashda muhim manba bo‘lib 
xizmat qilishi mumkin. 
Shu nuqtai nazardan ham, real sharoitni yanada aniqroq asoslash va 
istiqbolda yer resurslaridan samarali foydalanish bilan bog‘liq muammolarni 
aniqlash va hal etish masadida Surxondaryo viloyati Sherobod tumanida 2012 
yilda 110 ta va 2018 yilda 98 ta fermer xo‘jaligida yerdan foydalanish darajasini 
o‘rganish bo‘yicha so‘rovnoma o‘tkazdik (5.3-jadval). So‘rovnomada asosiy 
e’tibor fermerlar foydalanayotgan yerlarining holati, uning unumdorligini oshirish, 
moliyaviy mablag‘lar jalb etish, zamonaviy agrotexnologiyalarni qo‘llash, texnika 
ta’minoti, ekin turlarini joylashtirish va yer resurslaridan samarali foydalanish, 
kredit, yerning qiymati, garovga qo‘yish va soliq masalalariga qaratildi.