Allayarov A. I. O’rmonov H. B. O‘zbekistondagi ziyoratgoh obidalar

ANDIJON VILOYATIDAGI ZIYORATGOHLAR

Qutayba Ibn Muslim maqbarasi. Andijon viloyatining Jalalquduq tumanidagi Qatortol qishlog’ida Qutayba ibn Muslim yodgorlik majmuasi mavjud. Qutayba ibn Muslim O‘rta Osiyo zaminiga muqaddas Islom dinini yoyilishida muhim o‘rin tutgan shaxs. Asl ismi Abu Hafs Qutayba ibn Muslim al-Bohiliy bo‘lib, tarixiy manbalarda uning 660 yili tug‘ilib, 715 yilda vafot etganligi qayd etiladi. Qutayba qays (qaysit) nomli shimoliy arab qabilasiga mansub bo‘lgan.¹⁹

Beshinchi ummaviy xalifa Abdul Malik ibn Marvon davrida Ray shahriga, oltinchi xalifa Valid ibn Abdul Malik davrida 705 yili Xuroson o‘lkasiga voliy-hokim bo‘lgan. Dastlab Xuroson va Toxaristonni to‘la ravishda arablarga bo‘ysundiradi. So‘ngra u 706-715 yillar orasida Movarounnahrning katta qismini arab xalifaligiga tobe qilgan.²⁰ Qutayba (r.a) xalq va elatlarga Islom dinini olib kirdi va dinni mustahkamlash uchun zamin yaratdi. Rivoyatlarga qaraganda, shu erlik xukmdorlardan biri bo‘lgan Ku Lunj boshchiligini ham tor – mor etadi. Uning qizi Sultonbegimga uylanadi va uchta farzand ko‘radi.²¹

Qutayba ibn Muslim haqida Ismoil Haqqiyning “Tafsiril ruhil bayon” Tavba surasining 41-oyat, 5-juz,51-sahifasida ham ma’lumotlar keltiriladi.

Qutayba ibn Muslim (r.a) to‘qson to‘rtinchi yili (7 oktyabr 712- 25 noyabbr 713) Buxoro xisorining ichida masjidi jome bino qiladi. U joy ilgari butxona edi.²² Qutayba ibn Muslim boshqa shaharlarda ham masjidlar qurdirib, zardushtiylik va buddaviylikka qarshi ayovsiz kurash olib bordi.