Alkinlarga umumiy xarakteristika. Reja

Alkinlarga umumiy xarakteristika.
Reja:

1.Alkinlar va ularning izomeriyasi.

2.Alkinlar va ularning xossalari olinishi va ishlatilishi.
3.Alkadiyenlarning ishlatilishi.

Uglevodorodlar molekulalarida to`yinmagan uglerod atomlari o`zaro uchbog` orqali bog`langan birikmalar alkinlar yoki atsitilin uglevodorodlar deyiladi. Atsetilen molekulasining tuzilishi . Atsitilin uglevodorodlarining gomologik qatori C_nH_2n-2 umumiy formulaga ega oddiy tuzilishga ega bo`lgan atsetilendan boshlanadi . Uning struktura formulasida uchbog` C≡ C mavjud bo`lib , uning ikkitasi π - va bittasi δ – bog`dir .

Nomenklaturasi va izomeriyasi. Alkinlarning nomi tegishli to`yingan uglevodorodlar nomidagi “ an” qo`shimchasi o`rniga - “ in” qo`shimchasini qo`shish bilan hosil qilinadi.

CH≡ CH etin ( atsitelen) CH≡C – CH- CH₂ – CH₃ butin -1 (etilatsitelin )

Alkinlarda uglerod zanjirining tuzilishi hamda uchbog`ning joylashuviga ko`ra izomeriya kuzatiladi.
Atsitelen uglevodorodlari gomologik qatorining birinchi a`zosi – rangsiz gaz , havodan engil , suvda kam eriydi. Ilgari ta`kidlab o`tilganidek , uning uchlamchi bog`lanish bilan bog`langan uglerog atomlari SP - gibridlanish holatida bo`ladi. Atsitelen molekulasi chiziqsimon tuzilishga ega , unda uglerod atomlari bitta δ – va ikkita π – bog`lanish bilan bog`langan , bunda π bog`lanish o`zaro perpendikulyar bo`lgan ikkita tekislikda joylashgan.
Kimyoviy xossalariga : Atsitelen ko`p jihatdan etilenga o`xshaydi . Uning uchun biriktirib olish , oksidlanish va polimerlanish reaksiyasiga xos.

1. 
   Vodorodning birikishi- Nikel katalizator ishtirokida qizdirilganda sodir bo`ladi . Reaksiya ikki bosqichda boradi : dastlab etilen , so`ngra – etan hosil bo`ladi.
   

Ni qizdirish
CH≡ CH + H2 -------------------- > CH2 = CH2
Ni qizdirish
CH2 = CH2 + H2 ----------------> CH3 - CH3

2. 
   Galogenlarning birikishi juda oson boradi
   

CHBr = CHBr + Br 2 --------- CHBr2 - CHBr 2