Alkinlar Alkinlar

Alkinlar
Alkinlar — molekulasida uchlamchi bog’ bo’lgan atsetilen qatori to’yinmagan uglevodorodlari, umumiy formulasi C_nH_2n-2. Ularning birinchi vakili atsetilen CH≡CH dir. Atsetilendagi vodorodmetil radikallar bilan almashtirilsa, molekulasida uchlamchi bog’ bo’lgan gomologik qator hosil bo’ladi. Uning birinchi gomologi  metilatsetilen CH₃-C≡CH; ikkinchisi etilatsetilen CH3-CH2-C≡CHva hokazo. Xalqaro nomenklatura bo’yicha atsetilen qatori uglevodorodlarni nomlashda ularga muvofiq keladigan alkanning -an qo’shimchasi o’rniga -in qo’shimchasi qo’yiladi. Alkinlar tabiatda uchramaydi, ular asosan alkanlar va kalsiy karbiddan olinadi. Alkinlar uchun birikish, polimerlanish, o’rin olish va oksidlanish reaksiyalari xosdir. Alkinlarning oldingi uchta a’zosigazlar, C₅H₈ dan boshlab suyuq moddalar, yuqori alkinlar (C₁₆H₃₀) esa qattiq moddalar. Alkinlar alkenlar kabi suvdan yengil, suvda kam eriydi, organik eritmalarda yaxshi eriydi.
Alkinlar va ularning hosilalaridan kundalik hayotda, texnikada keng qo’llaniladigan: sirka aldegidi, sirka kislotasi, benzol, polivinilxlorid, poliakrilonitril, vinilatsetilen, sintetik kauchuk va boshqa moddalar olinadi.
Alkinlarning nomlanishi alkenlarga o’xshash. Xalqaro nomenklatura bo’yicha alkinlarni nomlashda [[alkanlarning -an suffiksi -in suffiksiga almashtiriladi. Uch bog' asosiy zanjirga kirishi kerak.Uglerodlar karrali bog’ yaqin joylashgan chekkadan boshlab raqamlanadi.
Alkinlarning radikallari boshqa uglevodorodlarning radikallariga o’xshab nomlanadi: CH≡C- "etinil". Alkinlarning gomologik qatori:

• 
  Etin (atsetilen): C₂H₂
  
• 
  Propin: C₃H₄
  
• 
  Butin-1: C₄H₆
  
• 
  Pentin-1: C₅H₈
  
• 
  Geksin-1: C₆H₁₀
  
• 
  Geptin-1: C₇H₁₂
  
• 
  Oktin-1: C₈H₁₄
  
• 
  Nonin-1: C₉H₁₆
  
• 
  Detsin-1: C₁₀H₁₈
  
•