Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti o‘zbek tili fakulteti

«Undalmani top» o’yini
Ushbu o’yinni o’tkazishda undalmali va undalmasiz gaplar aralashtirilib beriladi. O’quvchilar ikki guruhga bo’linib undalmali gaplarni aniqlab daftarlariga ko’chirib yozadilar. Ikkala guruhga ikki matn beriladi. Ba’zan ikkala guruhga ham bitta matn berilishi mumkin.
Matn

1. 
   Bolalar zavq bilan o’qishdi.
   
2. 
   Bolalar, qunt bilan o’qing.
   
3. 
   Kitob, seni sevib o’qiymiz.
   
4. 
   Kitobni berilib o’qiymiz.
   
5. 
   Kitob bilim manbaidir.
   
6. 
   Kitobim, seni doim ozoda saqlayman.
   

XULOSA

Ushbu kurs ishimni xulosa qismini yakunlar ekanman, quyidagi oldimga qo’ygan maqsadlarimga erishdim deb o’ylayman. Mana shu bir soatlik ona tili darsimizda o’quvchilar DTS talablarida ko’rsatilgan bilim, ko’nikma va malakaga ega bo’ldilar.
Dars jarayonida o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilarga dars mustahkamlanib tushuntirildi. O’tilgan va yangi mavzular bo’yicha yangi usullardan foydalanib, o’quvchilarning bilimini jetonlar orqali baholab borildi. Darsda ”Test savollari”, ”Kim chiroyli yozadi?”, jadvalni to’ldirish, ”Do’stlik bog’i”, ”Aqliy hujum” usullaridan foydalandim. O’quvchilar DTS talablarida ko’rsatilgan bilimni o’z qobiliyatlariga yarasha tushundi va o’rgandi. Gapning maqsad va mazmuniga ko’ra turlarini dars davomida yaxshi o’zlashtirdi.
O’quvchilarda gap bo’laklari haqidagi tasavvurni o’stirish gapni o’zlashtirishda yetakchi hisoblanadi. Birinchidan, boshlang’ich sinf o’quvchilari gap bo’laklarini ikkita katta guruhga (bosh va ikkinchi darajali bo’laklarga) bo’linishini o’zlashtiradilar. Bu sinflarda ikkinchi darajali bo’laklar turlarga ajratilmaydi. Gapni o’zlashtirish uchun bosh va ikkinchi darajali bo’laklarning mohiyati ochiladi: bosh bo’laklar gapning grammatik asosini tashkil qiladi, fikr, asosan, gapning grammatik asosi orqali ifodalanadi; ikkinchi darajali bo’laklar esa bosh bo’laklarni aniqlovchilik va to’ldiruvchilik vazifasini bajaradi. Gap ustida ishlashning boshlang’ich bosqichi savod o’rgatish davriga to’g’ri keladi. Bu davrda o’quvchilar gapning muhim xususiyatlari (fikr ifodalashi, tugallangan ohang bilan aytilishi) bilan tanishadilar. Gapning bu xususiyatlarini bilmasdan turib, so’zlardan gap tuzib bo’lmaydi. Agar o’quvchilar gapning bosh bo’laklarini ajrata olmasalar, gap nutqning yaxlit birligi ekanini bilmaydilar. Ega va kesim gapning qurilishi va mazmunining asosini tashkil etadi. SHuning uchun ham savod o’rgatish davrida gapning bosh bo’laklari ustida kuzatish o’tkazgan ma’qul.
Gapning bosh bo’laklarini kuzatish bilan o’quvchilar o’z fikrlarini aniq ifodalashga o’rganadilar, ularda nutqdan gapni ajratish ko’nikmasi shakllanadi. Gapni o’rganish me’yoriga qarab uning tarkibiy qismlari, xususan, so’z birikmasi haqidagi tasavvur aniqlanadi.