Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
21 
O‘ZBEK TILINI CHET TILI SIFATIDA O‘QITISH USULLARI 
METHODS OF TEACHING UZBEK LANGUAGE AS A FOREIGN LANGUAGE 
Fatma Açık
 
* 
9
 
Abstract
: Teaching Uzbek as a foreign language has become important and widespread only in 
the last twenty years. There are various activities in Uzbekistan and abroad to teach the Uzbek language 
to foreigners. However, there is little activity on the level of effectiveness of the practices, how the 
methods and approaches are used, and how teachers are trained as Uzbek as a foreign language. What 
are the problems of teachers, students and institutions in teaching Uzbek as a foreign language? To 
answer the question, this report provides information on the methods and techniques of teaching a 
foreign language. 
Keywords: 
Uzbek language, foreging language teaching

Chig‘atoy Turkchasining davomi bo‘lgan o‘zbek yozma tili taxminan 30 million kishining ona tili 
hisoblanadi. Ayniqsa, 1990-yillarda Osiyo, Evropa va Amerikada, xususan Turkiya Respublikalarida 
ilmiy, madaniy va siyosiy o‘zgarishlar asosida chet tili sifatida o‘rganilganligi sababli, undan foydalanish 
keng tarqaldi. Shu nuqtayi nazardan, o‘zbek tilini chet tili sifatida o‘rganish / o‘qitish bo‘yicha jiddiy 
ilmiy tadqiqotlar olib borilgan. 
O‘zbek tilini o‘qitish Turkiyada Turkiy lahjalar va adabiyotlari bilan Turk tili va adabiyoti 
bo‘limlarida, boshqa mamlakatlarda esa Turkologiya kafedralarida olib borilmoqda. Aspirantura va 
magistrada tezislar tuzildi, maqolalar yozildi va maruzalar taqdim etildi. Biroq o‘zbek tilini chet tili 
sifatida o‘qitish sohasida hali qilinadigan va izlanadigan ishlar ko‘p. Ushbu sohaning usullarini o‘rganish 
va ulardan foydalanish, tajribali o‘qituvchilarni tayyorlash, materiallar va o‘quv dasturlarini tayyorlash 
kabi ehtiyojlar hali kerakli darajaga etgani yo‘q.
O‘zbek tili, o‘zbek tili va adabiyoti kafedralarida O‘zbekistondagi filologiya fakultetlari va 
pedagogika institutlarida o‘qitiladi, ushbu muassasalarni bitiruvchilar boshlang‘ich, o‘rta va oliy maktab 
darajalarida O‘zbek tilini ona tili yoki ikkinchi til sifatida o‘qitadilar va chet elliklarga ushbu shaxslar 
o‘zbek tilini o‘rgatadilar. 
Soha ehtiyojlarini qondirish uchun O‘zbekistonda o‘zbek tilini o‘qitish markazlariga ehtiyoj bor. 
Ushbu markazlarda O‘zbek tilini chet tili sifatida yangi yondashuv bilan o‘qitish uchun o‘quv dasturlarni 
toyyarlash, ya'ni Evropaning Tillarga oid umumiy arizasi (CEFR) asosida, kitoblar yozish va ushbu 
dasturga mos materiallar ishlab chiqarish zarur.
Chet til sifatida o‘zbek tilini o‘rgatish paytida hal qilinishi kerak bo‘lgan muhim masalalardan biri 
ushbu tilni o‘rgatish paytida qo‘llaniladigan yondashuv, usul, uslub va strategiyalardir. Ushbu maruzada 
qisqacha tillarni o‘qitish uslublari, usullari va strategiyalari keltirilgan. 
Chet tillarni o‘qitishda keng qo‘llaniladigan yondashuv va ushbu yondashuvlar asosida ishlab 
chiqilgan usullar quyidagicha: 
Xulq-atvorni o‘qitish uslublari va usullari:
1. 
An’anaviy yondashuv va usullar
a)
Grammatik yondashuv (Grammar Method) 
b)
So‘zlarga yondashish (Lexicon approach) 
c)
Madaniy yondashuv (Cultural approach) 
d)
Grammatik-tarjima usuli (Grammar-Translation Method) 
e)
Tabiiy usul (Natural Method) 
f)
To‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘qitish usuli (Direct Method) 
g)
Faol usul (Active Method) 
2. 
Xulq-atvor yondashuvi va usullari
: 
a)
Eshitish-og‘zaki (tinglash-gapirish) usuli (Audiovisual Method) 
b)
Audio-vizual usul (Audio-Lingual Method) 
3. 
Kognitiv tillarni o‘qitish uslublari va usullari
1.
Kommunikativ yondashuv (Communicative Method) 
2.
Kontseptual-funktsional yondashuvlar (Cognative-Code Method) 
4. 
Tilni konstruktiv o‘qitish uslublari va usullari
9
Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü [e-mail] 

---