Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o’zbek tili va adabiyoti universiteti mustaqil ish mavzu: Ruboiy vaznlari Guruh: 202 Tartib raqam: 14 Bajardi: Nishonaliyev. E tekshirdi: Isaboyeva. G mavzu: Ruboiy vaznlari

ALISHER NAVOIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT O’ZBEK TILI VA ADABIYOTI UNIVERSITETI

MUSTAQIL ISH

Mavzu: Ruboiy vaznlari

Guruh:202

Tartib raqam:14

Bajardi: Nishonaliyev.E

Tekshirdi: Isaboyeva.G

Mavzu: Ruboiy vaznlari

1-topshiriq. Ruboiy vaznlarini shakllantiradigan ruknlarning afoyili va taqtiyini

yozing.

№	Rukn nomi	Afoyili	Taqtiyi
1	Solim	Mafoiylun	V – – –
2	Maqbuz	Mafoilun	V - V -
3	Makfuf	Mafoiylu	V - - V
4	Axrab	Maf'uvlu	- - V
5	Axram	Maf'uvlun	- - -
6	Ashtar	Foilun	- V -
7	Ajabb	Faal	V -
8	Ahtam	Fauvl	V ~
9	Abtar	Fa'	-
10	Azall	Fo'	~

2-topshiriq. Axrab shajarasidagi maqbuz shahobchasi vaznlarining rukn va

taqtiyini ko ‘rsating (1-guruh).

№	Vazn nomi	Afoyili	Taqti’si
1	Hazaji musammani axrabi maqbuzi solimi abtar	maf’uvlu mafoilun mafoiylun fa’	– – V / V – V – / V – – –/–
2	hazaji musammani axrabi maqbuzi solimi azall	Maf'uvlu / mafoilun / mafoiylun / fo'	– – V / V – V – / V – – –/~
3	hazazi musammani axrabi maqbuzi makfufi ajabb	Maf'uvlu / mafoilun / mafoiylu / fauvl	– – V / V – V – / V – – V/V ~
4	hazaji musammani axrabi maqbuzi makfufi ahtam	Maf'uvlu / mafoilun / mafoiylu / faal	– – V / V – V – / V – – V/V –

2-topshiriq. Axrab shajarasidagi makfuf shahobchasi vaznlarining rukn va taqtiyini

ko ‘rsating (2-guruh).

№	Vazn nomi	Afoyili	Taqti’si
1	hazaji musammani axrabi makfufi solimi abtar	maf’uvlu mafoiylu mafoiylun fa’	– – V / V – – V / V – – – /–
2	hazaji musammani makfufi solimi azall	maf’uvlu mafoiylu mafoiylun fo'
3	hazaji musammani axrabi makfufi ajabb	maf’uvlu mafoiylu mafoiylu fauvl
4	hazaji musammani axrabi makfufi ahtam	maf’uvlu mafoiylu mafoiylu faal

3-topshiriq. Axrab shajarasidagi solim shahobchasi vaznlarining rukn va taqtiyini

ko ‘rsating (3-guruh).

№	Vazn nomi	Afoyili	Taqti’si
1	Hazaji musammani axrabi solimi axrami abtar	maf’uvlu mafoiylun maf’uvlun fa’	– – V / V – – – / – – –/ –
2	hazaji musammani axrabi solimi axrami azall	maf’uvlu mafoiylun maf’uvlun fo'
3	hazaji musammani axrabi solimi axrabi ahtam	maf’uvlu mafoiylun maf’uvlu faal
4	hazaji musammani axrabi solimi axrabi ajabb	maf’uvlu mafoiylun maf’uvlu fauvl

4-topshiriq. Quyidagi ruboiylarning vaznlarini aniqlang.

Sahbog‘a dag‘i dayr-u chalipo bois,

Bu barchag‘a ul dilbari tarso bois.

Bo‘ldi mе	ning o‘lmagim	ga savdo bo	is
– – V	V – V –	V – – –	–
Savdog‘a	havoyi jo	mi sahbo bo	is
– – V	V – V –	V – – –	–

***

Boshi uza mamlakat xiroji bir toj,

Toji uza gavhari mamolikka xiroj.

Ko‘nglumni	olibdur ul	shahi sabz(i)	davoj
– – V	V – V –	V – – V	V ~
Kim, g‘amza	bila olur	mamolikdi	n(i) boj.
– – V	V – V –	V – – V	V ~

Ul damki, quyosh botti, shafaqgun qadah ich,

Jomingni qilib nеchukki gardun, qadah ich.

Kunduz ko‘	r(i)sang o‘zung	ni mahzun, qa	dah ich,
– – V	V – – V	V – – V	V –
Andoqki	quyosh ravsha	n-u mavzun qa	dah ich
– – V	V – – V	V – – V	V –

5-topshiriq. Savollarga og‘zaki va yozma javob bering.

2. Ruboiy hazaj bahrining qaysi shajaralarida yoziladi?

Ruboiy hazaj bahrining axrab axram shajaralarida yoziladi.

3. Ruboiylar jami nеchta vaznda yoziladi? Ularning nеchtasi axrabga, nеchtasi

axramga tеgishli?

24ta vaznda yoziladi. 12tasi axrabga, 12tasi axramga tegishli.

4. Ruboiy vaznlarini hosil qilishda mafoiylun asl ruknining qayi tarmoqlaridan

foydalaniladi?

Maqbuz, makfuf, axrab, axram, ashtar, ajabb, ahtam, abtar, azall tarmoq ruknlaridan foydalaniladi.

5. Ruboiydagi bir misrada dastavval axrab rukni kеlsa, undan so‘ng qaysi

ruknlarni kеltirish mumkin?

Solim, maqbuz, makfuf ruknlarini keltirish mumkin.

6. Ruboiy vaznida uchinchi va to‘rtinchi ruknlarning o‘zaro bog‘liqligini qanday

tushunasiz?

Uchinchi ruknning oxirgi hijosi choʻziq boʻlsa, toʻrtinchi rukn ham choʻziq bilna, qisqa boʻlsa qisqa bilna boshlanadi.