Alisher navoiy nomidagi samarqand

2.2. Tadqiqot obyektlari 

Tadqiqot  obyekti  sifatida  Samarqand  kimyo  kombinatining  chiqindilari, 

beda,  noʻxat  va  loviya  oʻsimliklari  hamda  ularning  tugunak  bakteriyalaridan 

foydalanildi.    Samarqand  kimyo  kombinati  chiqindilarning  tavsifi,  tarkibi  va 

miqdori toʻg`risida quyidagi fikrlarni aytishimiz mumkin: 

Zavodning asosiy  qattiq chiqindisi  boʻlgan pirit kukuni 250 ming tonna 

atrofida  toʻplanib  tozalovchi    qurulmalar  changi  bilan  birga  temir  yoʻl  orqali 

sement zavodlariga  va avtomobil transporti orqali atrof-muhitga chiqarilgan.  

 1975-yil  superfosfat  zavodi  tubdan    rekonstruksiya    qilingandan    keyin  u 

ammofos ishlab chiqaradigan  kimyoviy  kombinat deb atala boshladi. 

Ishlab chiqarish quvvati oshgandan soʻng (1 yilda 600 ming tonna ammofos) 

oltingugurt  1U-oksidi  (5000  tonna  yiliga)  va  ftorli    birikmalar  (85  t  yiliga)  ning 

tashqariga  chiqarilishi  ortdi.  Zavod  rekonstruksiya  qilingandan  soʻng  ham  pirit 

kukunining  uyumlari  atrof-muhitni    ogʻir  metallar  bilan  ifloslantiradigan    asosiy 

manba boʻlib qolaverdi. Bir necha marta chiqindi  chiqargich yorilib ketdi, bu esa 

atrof-muhitni qoʻshimcha ifloslanishiga olib keldi. 

Demak,  Kimyo  kombinat  superfosfat  va  ammofos  ishlab  chiqargan 

davrlarda uning xom ashyo va chiqindilari atrof-muhitni ogʻir metallar bilan kuchli 

zararlagan.  

Turli  xil  texnologik  jarayonlar  hamda  harorat,  namlik  va  atrof-muhitdagi 

oksidlanish-qaytarilish  jarayonlari  natijasida  turli  kimyoviy        elementlarning 

zararlilik  darajasi  ortadi.  Bunga  turli  xil  chiqindilar  tarkibidagi  quyidagi 

elementlarni  misol  qilib  koʻrsatish  mumkin:  mis,  rux,  mishyak,  qoʻrgoshin, 

kumush, bariy, nikel, kobalt, simob, oltin. 

 Bu  metallar  kombinatga  keltirilayotgan  xom-ashyo  va  uning  chiqindilari 

tarkibida  quyidagicha:  mis  elementi  kolchedon  tarkibida    0,29  mg/kg,  pirit 

---

44 

 

kukunida 0,37 mg/kg atrofida. Rux elementi esa pirit kukunida koʻproq uchraydi- 

0,83 mg/kg, quruq elektrofiltr va gaz chiqaruvchi qurilmalar changida deyarli bir