Alisher navoiy nomidagi samarqand

TAVSIYALAR…………………………………………………………… 

61 

ADABIYOTLAR ROʻYXATI………………………………………….. 

62 

---

5 

 

olish  oziq-ovqat  biotexnologiyasini  oldida  turgan  dolzarb  muammolardan  biridir. 

Bu  masalada  topinambur  oʻsimligi  anchayin  istiqbolli  hisoblanadi.  Mazkur 

oʻsimlikdan  turli  oziq-ovqat  uchun  turli  saxarid  va  mineral  moddalar  olish 

mumkin.  Shuningdek,  oʻsimlikning  tugunagini  turli  usullar  yordamida  iste`mol 

qilish inson salomatligiga ijobiy ta`sir qilishi hech kimga sir emas [42]. 

   Tabiiy  manbalar  hisoblangan  oʻsimliklardan  oziq-ovqat  va  tibbiyot 

maqsadlarida  turli  biologik  faol  moddalar  va  polimerlarni  olishiga  sabab  sifatida 

sintetik  sintez  jarayonlari  uchun  sharoitlarni  yaratish  qiyinligi  va  uni  ajratib  olish 

hamda  tozalash  usullarini  maxsulot  tan  narxini  oshishiga  olib  kelishi,  sintetik 

sintezlangan mahsulotlarni organizmga qay tariqa ta`siri borasidagi ma`lumotlarni 

yetarli emasligi va oʻsimliklar manbalari keng tarqalganligi va ulardan olinadigan 

moddalar  tabiiylik  xususitiyaga  ega  ekanligini  koʻrsatib  oʻtish  lozim.  Bugungi 

kunda dunyo miqyosida chiqindilar muammosi eng dolzarb ekologik masalalardan 

biriga  aylanib  bormoqda.  Tahlillar  koʻrsatmoqdaki,  soʻnggi  yillarda  maishiy  va 

sanoat chiqindilari yildan yilga koʻpayib borayapti. Ayniqsa, XX asrning ikkinchi 

yarmidan boshlab sanoat chiqindilar hajmining oʻsishi ekologik barqarorlikka juda 

katta salbiy ta’sir koʻrsata boshladi [2, 3, 4]. 

 

Hozirgi  kunda  Oʻzbekistonda  birlamchi  energetik  manbalar  sifatida  tabiiy 

gaz (91,8%), neft (7,0 %), gidroenergetika (1,3 %), koʻmir (0,01%) va boshqalar 

(0,03%)dan  keng  foydalanilmoqda  [9].  Oʻzbekistonda  mavjud  uglevodorodlar 

zahirasi taxminan 5,1 milliard tonna neftga ekvivalent miqdorda boʻlib, jumladan, 

neft taxminan 245 mln tonna, tabiiy gaz 1979 mln tonna va koʻmir 2850 mln tonna 

neftga ekvivalent miqdordagi zahiraga ega. Respublikamizda aholi soni dinamikasi 

bugungi  kundagi  koʻrsatkichga  teng  boʻlganda,    mavjud  neft  zahiralari      10-12 

yilga,  tabiiy  gaz  zahiralari  28-30  yilga,  koʻmir  zahiralari  esa  50  yildan  ortiqroq 

muddatga  yetishi  bashorat  qilinmoqda  [32].  Shu  bois,  Oʻzbekistonda  energiya 

ishlab  chiqarishning  noan`anaviy  usul  va  texnologiyalarini  ishlab  chiqish,  ular 

uchun  muqobil  energetik  manbalar  yaratish  hamda    ularni  amaliyotga  tatbiq 

etishga  qaratilgan  ilmiy-tadqiqot  ishlariga  alohida  eʼtibor  qaratilmoqda.  Chunki 

---

6 

 

iqtisodiy  taraqqiy  etgan  va  rivojlanib  borayotgan  mamlakatlarda  uglevodorod 

xomashyosining  jahon  miqyosida  kamayib  borayotgan  sharoitda  iqtisodiyotning 

barqaror  rivojlanishi  va  raqobatbardoshligini  oshirishning  eng  muhim  omili 

sifatida  muqobil  energetik  manbalardan  foydalanish  imkoniyatlarini  oʻrganish 

muhim ahamiyat kasb etadi [1].  

Yuqorida  keltirilgan  muammolarni  hisobga  olgan  holda,  topinambur 

oʻsimligini  sanoat  korxonalari  bilan  ifloslangan  maydonlarda  oʻstirishning  uning 

biologik  hususiyatlariga  ta’sirini  aniqlash  va  topinamburning  vegetativ  organlari 

biomassasidan   polisaxaridlar,  jumladan muqobil energetik  manba bioetanol olish 

uchun  sellulozani  olish  texnologiyalarini  ishlab  chiqish  hozirgi  kundagi  dolzarb 

masalalardan biri deb hisoblaymiz.