Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

X U L O S A

Iste’dodli shoir Usmon Azimning dramaturgiya sohasidagi munosib xizmatlari millatimiz hayotida o’zining yorqin sahifasini ochib berdi. Unda esa millat hayoti aks ettirildi. Tarxiy va zamonaviy oilaviy-maishiy mavzularga bag’ishlangan asarlari bularning yorqin ifodasini beradi. Bir qator shoir va adiblar hayotini yortigan “Adibning umri”, “Kunduzsiz kechalar”, “Abdulla Qahhor” kabi dramalarida erk va ozodlik uchun olib borilgan kurashlar o’z ifodasini topgan. Millatimizning boy madaniy merosi asrlar osha yashab kelayotgan o’lmas qadriyatlarimiz o’sha asarlarda atroflicha tasvirlanadi.

Usmon Azimning “Bir qadam yo’l” asarida bir oilaning orzu-umidlari va kelajakka bo`lgan umidi qalamga olingan. Dramadagi personajlar ruhiyati to`liq yoritilgan.

Dramada Chol obrazi samimiy va yorqin ifoda etilgan. Chorasiz qolgan Chol umr bo’yi Samarqandni ko’rishni orzusi bilan olamdan o`tadi. Chol obrazi muallif niyatidan uzoqlashmagan holda Samarqandga borish istagini keltirishi bu – o’tkinchi dunyoda pulga, boylikka sotilmaydigan tushunchalar ham bor demoqchi ekanligidan dalolat beradi.

“Bir qadam yo’l” dramasi o’zbek adabiyotida voqyea bo’lgan asarlardan biri sanaladi. Unda millatimiz hayotiga daxldor jihatlarning umumlashma ko’rinishi jilvalanadi. Ixcham va aniq ifoda etilgan ushbu dramada millat hayoti aks ettiriladi. Bir-biridan har tomonlama ajralib turadigan personajlar ruhiyati yetarlicha ochib berilgan. Shunisi muhimki, shoir dramaturgiya sohasida ham o’z mahoratini ishga solib bir-biridan go’zal va yetuk asarlar yarata oldi.

“Kunduzsiz kechalar” tarxiy dramasi o`ziga xos uslubda yaratilgan asarlar sirasidandir. Unda XX asrning 30 yillarida kechgan voqea-hodisalar qalamga olinadi. Unda Cho’lpon hayotining yorqin sahifalari ko’z ungimizda gavdalanadi. Cho’lponning xiyonatga uchrashi va bir guruh adiblar qatorida otishga hukm etilgani ushbu dramada o’ziga xos tarzda real mohiyat kasb etgan. “Xalil Sulton” dramasida ijodkor temuriylar davlatidagi vaziyatlarni qayta jonlantirdi, deyish mumkin. Shu bilan birga dramaturg Xalil Sulton, Shodimulkxonim, Sulton Husayn, Bobo Turmush, Shayx Nuriddin, Amir Xudoydod kabi tarixiy siymolarning xarakterlarini yoritadi. Drama nomi “Xalil Sulton” bo`lganligining o`ziyoq ko`proq Xalil Sulton obraziga urg`u bergani ko`rinadi.

Umuman, Usmon Azim XX asr oxiri va XXI asr boshlarida katta ishga qo’l urdi. Shu yillari o’nga yaqin dramatik asarlar yozib o’zbek adabiyoti xazinasiga munosib ulush qo’shdi. Dilidagi muhim gaplarni ham she’riy, ham nasriy, ham dramatik asalari bilan kitobxonlarga yetkazib bera oldi. Ayniqsa, “Adibning umri” kitobida sinchiklab o’qilsa bularning bari o’zbek adabiyotining duru-gavharlari ekanligi ayonlashadi.