|
III. Xulosa.
IV. Adabiyotlar ro‘yxati.
KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Mustaqillik tufayli ijtimoiy hayotning barcha jabhalarida ulkan o‘zgarishlar yuz berdi. Ayniqsa ma’naviyat sohasida misli ko‘rilmagan ishlar amalga oshirildi. Uzoq tarix va boy ana’nalarga ega bo‘lgan ma’daniy merosimiz o‘z tabiiy sarchashmalari asosida o‘rganilishga barcha imkoniyatlar yaratildi. Xalq og‘zaki ijodi, uzoq asrlik mumtoz adabiyotimiz va jahon adabiyoti durdonalari bilan erkin tanishish natijasida adabiy jarayonda katta yuksalishlar yuzaga keldi. Tarixiy tajribalardan foydalanish, jahon erishgan adabiy-estetik tuyg‘ularni o‘zlashtirish, yangi davr, xususan, mustaqillik davri adabiy jarayonining asosiy fonemenini belgilab berishga xizmat etdi. Ijod olamidagi an’analar, tajribalar va yutuqlar keyingi davrlar o‘zbek adabiyotining erkin taraqqiy etishiga poydevor bo‘lib xizmat etdi.
Ma’lumki, ma’naviyat, axloq, estetik tuyg‘uni shakllantirishda adabiyotchalik xizmat etadigan vositaning o‘zi yo‘q desak xato qilmagan bo‘lamiz. Shu bois qadimdan, adabiyotga, badiiy so‘z san’atiga e’tibor nihoyatda katta bo‘lib kelgan. Birgina badiiy so‘zning qimmati haqidagi sharq va g‘arb allomalarining, arbob-u siyosatdonlarning, faylasufi ijodkorlarning aytgan fikrlarini jamlasak, badiiy adabiyotning nufuzi nihoyatda ardoqli ekanligini anglashimiz tabiiy. Asrimiz boshlaridayoq ma’rifatparvar shoir Cho‘lpon «Adabiyot yashasa – millat yashar» degan shiori bilan adabiyotning millat va xalq taqdiridagi o‘rnini belgilab berganligini ko‘ramiz. Bunday qarashlarni barcha ma’naviyat fidoiylari ta’kidlab o‘tganlar. Ayniqsa yangi asr bo‘sag‘asida Prezidentimiz Islom Karimovning «Adabiyotga e’tibor – ma’naviyatga e’tibor» degan purma’no, hikmatli so‘zlari badiiy adabiyotning millat, xalq va insoniyat taqdiridagi asosiy xizmatini ko‘rsatib berdi. Shuni aytib o‘tishimiz kerakki, Prezidentimiz istiqlolning dastlabki yillaridan boshlab ma’naviyatga e’tibor qaratganligi, yangi davr insonlarini ma’naviyati yuksak, axloqan pok, ruhan baquvvat etib tarbiyalash masalasini ilgari surdiki, bu esa o‘z navbatida jahon xaritasida paydo bo‘lgan yangi bir davlatning qiyofasini belgilab berishga xizmat etdi. Shu ma’noda badiiy adabiyotning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning ma’naviy poydevori ekanligini har birimiz anglab olishimiz mumkin bo‘ladi. Prezidentimiz I. A. Karimovning haqli ta’kidlaganidek, mustabid tuzum davrida «Milliy o‘zlikni anglashga bo‘lgan tabiiy intilish johilona inkor etilardi. Navruz, Ramazon, Qurbon hayiti kabi ko‘plab muqaddas, milliy bayramlar ta’qib etilgandi. Amir Temur, Imom Al-Buxoriy, Imom At-Termiziy, Ahmad Al-Farg‘oniy, Bahovuddin Naqshband, Xo‘ja Ahmad Yassaviy, Najmiddin Kubro, Mahmud Az-Zamaxshariy, Xo‘ja Axrori Valiy, Abduholiq G‘ijdivoniy kabi buyuk ajdodlarimizning, Abdulla Qodiriy, Abdurauf Fitrat, Abdulhamid Cho‘lpon, Mahmudxo‘ja Behbudiy, Usmon Nosir kabi milliy ozodlik harakati fidoyilarining nomlarini xalqimiz xotirasidan o‘chirib tashlashga harakat qilinardi».1 Bunday qabih harakatlar istiqlol davrigacha davom etganligi ma’lum. O‘zbek adabiyoti va keng ma’noda ma’naviyat fidoyilari bu davrning og‘ir oqibatlarini boshidan kechirgan. Shunday bo‘lsa-da, millat va vatan manfa’atlari yo‘lida sobitqadamlik bilan kurash olib borganlar. Shunday ardoqli adiblardan biri Muso Toshmuhammad o‘g‘li Oybekdir. Oybek asrimiz boshlarida dunyoga kelib asrimizning uchinchi choraklari o‘tayotgan bir vaqtda olamdan o‘tgan. Ijodkorning butun hayoti o‘zbek ma’naviyati ravnaqi bilan bog‘liq deya olamiz. U shoir, yozuvchi, publisist, adabiyotshunos, faylasuf, tarjimon va boshqa sohalarning ulkan namoyondasi edi. Oybekning o‘zbek she’riyatiga, prozasiga, adabiyotshunosligi taraqqiyotiga qo‘shgan hissasi umumjihatdan olib qaralsa, butun bir jarayonni, davrni tashkil etadi. Gap shundaki, Oybek ijodi bir butun, yaxlit jarayonni qamrab olsa-da, uning asarlari sobiq sovet mafkurasi davrida ayro xolda tahlil etilganligini ko‘ramiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
