Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

Effektiv eshitish 
– boshqa odamga haqiqiy quloq 
solayotganligingiz isbotidir. Agar siz boshqa odamning so’zlariga haqiqiy quloq 
solayotgan bo’lsangiz, uning hamkori, yordamchisi aylanasiz. Bu esa tomonlar uchun 
konflikt yechimini muvaffaqiyatli olib borish imkoniyatini yaratadi. 
Faol eshitish qobiliyati esa ham eshitish, ham o’z fikrini bildirish bosqichlaridan 
iborat bo’ladi. Shu bois, muloqot madaniyatini mana shu muloqotni 
―sovuqlashtiruvchi‖ yoki uni ―iliqlashtiruvchi‖ omillarsiz tasavvur etib bo’lmaydi. 
Agar siz o’zga tomon bilan o’z munosabatlaringizni buzmoqchi bo’lsangiz, sizga 
muloqotni ―sovuqlashtiruvchi‖ omillar qo’l keladi, ammo siz muloqotdan tomonlar 
orasidagi yaxshi munosabatlarni saqlab qolish uchun foydalanmoqchi bo’lsangiz, 
demak, siz doimo muloqotni ―iliqlashtiruvchi‖ omillardan foydalanishingiz darkor.
 
Muloqotni “sovuqlashtiruvchi” omillar 
Muloqot madaniyatida keng tarqalgan xatolardan bir shundaki, gapirib turgan 
odamning so’zi nihoyasiga yetmasdan turib, unga yangi savollar beriladi. Siz bunday 
qilganingizda suhbatdoshingizni qiyin ahvolga solib qo’ygan bo’lasiz. Chunki u 

---

94 
birinchi savolingizga xali to’liq javob ayta olmagan. Siz bo’lsa, yangi savollar 
berayotirsiz. Siz uni dovdiratib qo’yasiz. Nima muhimu, nima muhim emas, u idora 
qila olmay qoladi. Agar u savollaringizga javob bermasa, siz uni omi, bilimsiz, 
didsiz, ilmiy salohiyatsiz odam sifatida baholashingiz mumkin. Demak, savol 
berilgandan so’ng, to’laligicha mazkur savolga javob berish imkoniyatini ham 
yaratish lozim.
Bunday odamlar suhbatida ko’proq qo’nimsizlik, sabr va birovni tinglash 
qo’nikmasi yetishmaydi. Ular ko’proq sizning fikringizni bilish uchun emas, balki 
o’z fikrini o’tkazish uchun suhbat quradi. Natijada, siz o’zingizni bunday odam bilan 
qanday tutishni bilmay qolasiz. Odam faqat o’zining fikrlarini bildirish asosiga 
muloqotni tuzadigan bo’lsa, u boshqalar fikrini bilishdan mahrum insonga aylanadi. 
Odam esa o’z psixologiyasiga ko’ra, ko’proq o’zining eshitilishini istaydi. 
Suhbatdagi keskinlik, formalizm, xulosalarning qat’iyligi (kategorichnost), yodlab 
olingan jumlalar va fikrlar, birovlarning qarashlarini takrorlash, samimiyliksiz 
gapirish, o’zini soxta tutish kabilar suhbatni rivojlantirmaydi, balki uni so’ndiradi.