Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

“tana 
zaboni”
hisoblanadi.
Shunday qilib, tana zaboni nima? Tana zaboni ilmiy, aniq, lo’nda tushuncha 
bo’lmay, balki tanamiz harakati oqibatida berilayotgan, uzatilayotgan signallar 
majmuidan iborat, biz bu signallarni ataylab, yoki o’zimiz bilmagan holda 
atrofdagilarga ma’lum qilamiz. 
Tana zaboni – sizning qanday yurishingiz, turishingiz, qanday ovozda 
so’zlashishingiz, qanday kiyinishingiz, sizning imo-ishoralaringiz, mimikangiz, 
umuman olganda qandaydir ma’noga ega bo’lgan hamda axborot tarqatish va 
qabul qilishda ishtirok etgan tana harakatlaringiz majmuasidir. 

---

87 
4. Tana zabonini tushunish qoidalari 
Bizning bunday tana harakatlaringiz nima to’g’risida, qanday axborot beradi? 
Bizning tana zabonimiz o’ziga xos til bo’lib, u bizning kayfiyatimiz va xarakterimiz 
to’g’risida o’zimizdan ko’proq informasiya beradi. Tana zaboni, shu bois, 
muloqotning muhim xususiyatlaridan hisoblanadi. Balki siz hyech qachon bu narsaga 
e’tibor bermagandirsiz, ammo biz aytmoqchi so’zlarga qo’shimcha ravishda, 
ko’pincha tana harakatlarimiz ham axborot berib turadi. Agar siz tana zaboniga 
e’tibor bermasangiz, siz bilmagan holda tana harakatlaringiz hamsuhbatingizga 
boshqa ma’lumotlarni ayon qilib turishi mumkin. Bu ma’lumotlar esa, yangi 
konfliktni keltirib chiqarishi yoki, konfliktni chuqurlashtirib yuborishi mumkin. 
Tana zaboni sizning shaxs sifatida yurish-turishingiz, kiyinishingiz, imo-
ishoralaringiz, qaddi-bastingiz, o’zingizni tutishingiz, aslini olganda xarakteringiz
haqida juda katta informasiya beradi. Sizning tana zaboningiz nimalar haqida 
―gapirishi‖, ―so’zlashi‖ mumkinligi masalasini ko’rib chiqamiz.
Tana zaboni tushunchasining yetti tarkibiy qismi mavjud. Ular tana zabonining 
turli ko’rinishlarini o’zida mujassam etadi. Mana shu yetti tarkibiy qism tana zaboni 
orqali uzatilishi mumkin bo’lgan axborotlar turlarini belgilab beradi. Tashqi 
ko’rinish, ya’ni insonning qanday kiyim kiyganligi va o’zini tutishi, vaqtga bo’lgan 
munosabat, sizning ijtimoyi ahvolingizni ko’rsatib turuvchi tashqi ko’rinish omillari, 
sizning o’z suhbatdoshingizga yaqinligingizni oydinlashtiruvchi omillar, konkret 
vaziyatda siz ishlatayotgan aniq tana harakatlari, sizning o’z va boshqa inson shaxsiy 
makoniga bo’lgan munosabatingiz va qanday ovozni ishlatayotganingiz kabi 
elementlar tana zabonining yetti doirasini tashkil qiladi. Tana zabonining yetti 
doirasini alohida holda ko’rib chiqamiz.