Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

Hyech narsa taklif qilmang!
Nima uchun aynan mana shunday talab 
qo’yiladi? Chunki, emosiyalar va ehtiroslar ichida odam ba’zan so’zlashga berilib 
ketib, aslida o’zida mavjud bo’lmagan, yoki soniyalik, bir zumlik bo’lgan xis-tuylarni 
ifodalab yuboradi. Ana shunday xis-tuyg’ularni asl xis-tuyg’ulardan ajrata olish 
darkor. Siz mavhum va aslida bo’lmagan mana shunday ―aldamchi‖ xis-tuyg’ularga 
tayanib, noto’g’ri xulosalar qilib, biror bir takliflarni kiritsangiz, noto’g’ri xulosalar 
qilgan bo’lasiz. Masalaning yana bir boshqa muhim tomoni mavjud. Ziddiyat 
jarayonida sizning takliflaringiz, ular - aqlli, jozibali, ikki tomon uchun qulay bo’lgan 
takliflar bo’lganiga qaramay, emosiyalar girdobida rad etilishi mumkin. Shu bois, 
avval emosional holatni samimiylik va ishonch asosida shakllantirish, undan 
so’nggina vaqti soati yetib kelganida, ma’lum takliflarni bosim o’tkazmasdan taklif 
etish mumkin bo’ladi. Shu bilan birga, sizga aytilayotgan so’zlarning ma’nosi aslida 
boshqa mazmunda bo’lishi mumkinligini doimo yodingizda tuting. Sizga 
uzatilayotgan va ma’lum qilinayotgan axborotni siz to’g’ri anglayotganligingizni 
nazorat qilib boring. Buning uchun opponentingiz so’zlarini o’zingiz anglaganingiz 
tarzida qayta takrorlab, undan qayta so’rab turing: «Sizni to’g’ri tushundimmi?», 
―Siz shunaqa demoqchimisiz?‖, ―Sizni to’g’ri tushungan bo’lsam, siz shuni.... 
nazarda tutyapsiz. To’g’ri-mi?!‖ Bu usullar boshqa odamni to’g’ri, adekvat 
anglashga yordam beradi. O’zga odamning fikrlarini adekvat, ya’ni ularga jamlangan 
ma’lumotlarni aynan opponentingizga o’xshab anglanishigina ziddiyatga bo’lgan 
tomonlar munosabatlarini bir biriga yaqinlashtiradi, fikrlar uzviyligiga olib keladi. 
9.
O’zingizni nazorat qiling! 
Ziddiyat jarayoni ko’pincha
 
tomonlar qalbida va 
fikrida mavjud bo’lgan barcha negativ holat va qarashlarni yuzaga olib chiqadi. Shu 
bois, har ikkala tomon ham qarama-qarshi tomonni hamma nuqsonlarda ayblash, 
o’zini esa himoya qilish bosqichidan o’tadi. Qarama-qarshilik kuchaygan paytda har 
doim ham boshqalar bizga aytayotgan ba’zi ―achchiq‖, ―adolatli‖, shu bilan birga, 
boshqa bir ―bo’hton‖, ―yolg’on‖, ―amalda bo’lmagan‖ so’zlar bizlarga yoqavermaydi. 
Ko’pchilik bunday holatdan ―tutoqib‖ ketadi. Ammo agar siz ―yarashish‖, ―kelishish‖ 
pozisiyasida turgan bo’lsangiz, tabiiy ravishda ba’zi kompromisslarga borishga 

---

85 
to’g’ri keladi. Shu bois, har ikkala tomon ham o’z emosiyalari qatorida o’zi 
ishlatayotgan so’zlari, amallari, fikrlarini, tana zabonini nazoratda ushlashi talab 
etiladi. O’zingizni nazorat qila olsangizgina, o’zga insonni nazorat qilish uchun 
vaziyat yaratiladi. Boshqa odam o’z so’zini tugatmagunchacha, uning so’zini 
bo’lmay eshiting. Agar bu odamdan jahlingiz chiqayotgan bo’lsa, «men – tasdiqlar‖ 
tizimini qo’llang. Bu usul sizning his tuyg’ularingizni birovga yetkazishga imkon 
beradi. Jahlga jahl bilan javob qaytarish konfliktni kuchurlashtirib yuborishini doimo 
esda tuting. Agressiyaga qarshi agressiya bilan javob qaytarmang. O’zingizni nazorat 
qiling, bu esa opponentingiz fikrlari va amallarini nazorat qilish, uni to’g’ri 
xulosalarga yo’naltirish, opponentingizga ta’sir o’tkazish uchun imkon yaratadi. 
Keyinroq, ya’ni siz jahldan tushganda, suhbatni davom ettirishni so’rang. 
10.