Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

3.Tana zaboni 
Inson kundalik hayotida juda katta informasiya ichida yashaydi, katta informasion 
oqimni qabul qiladi va xuddi shunday katta informasion ma’lumotlarni atrofga 
tarqatadi ham. Informasiyalarni tarqatishda faqat uning tili, zaboni, aytgan gaplari, 
ishlari, yozgan kitoblari ishtirok etmaydi. Faqat mana shulargina ahamiyat kasb 
etmaydi. Balki informasion ma’lumotlarni tarqatishda odam tanasining ma’lum hatti-
harakatlari, ya’ni mimikasi, kiyinishi, qo’l harakatlari, qosh ko’zi, ovozi, ko’z 
qarashlari, nigohi, kulgusi ham ishtirok etib, ular muhim ahamiyat kasb etadi.
Masalan, agar sizga uzoqdagi tanishingiz ―Bu yoqqa kel!‖ deb baqirib, ammo qo’l 
harakatlarini teskari tomon ―ket!‖ shaklida qilsa, siz nima qilishni bilmay, esankirab 
qolasiz. Chunki ―kel‖ axborotiga doir qo’l harakatlari bilan, ―ket‖ axborotiga doir 
qo’l harakatlari boshqa-boshqadir, ular qarama-qarshidir. Ya’ni, ―kel‖ bilan ―ket‖ 
ma’lumotini o’zida jamlagan qo’l harakatlari ma’lum bir informasiyani ifoda etadi.
Demak, bizning boshqa odamlar bilan bo’ladigan tabiiy muloqotimizda ularda 
jamlangan ma’lumotlar bilan birgalikda til, tana harakatlari, mimika, ovoz ham faol 
ishtirok etadi. Bizning uzatmoqchi bo’lgan axborotimizga mutanosib ravishda 
mazkur tana harakatlarini biz beixtiyor tarzda instinktiv ishlatamiz. Ularga ko’p 
e’tibor qaratmaymiz. Ammo bizning suhbatdosh, ba’zan xuddi ana shu tana 
harakatlari orqali siz to’g’ringizdagi eng ―ochiq‖ aytilgan va haqiqiy bo’lgan 
axborotni qabul qiladi hamda o’z xulosalarini chiqaradi.
Shu bois, siz birovdan hafa bo’lsangiz, o’z nutqingizda hurmatli so’zlarni 
aytayotgan bo’lsangiz ham, boshqa inson ko’pincha vaziyat samimiy emasligi, orada 
nimadir bo’lganligini sizning tana harakatlaringiz (―sovuq‖ ovozingiz, ko’z 
qarashlaringiz, ―qo’l‖ uchida so’rashishingiz) orqali bilib, sezib turadi. Siz 
qarshingizda turgan odam tomonidan o’zingizning ichki xissiyotlaringiz aynan va 
bevosita anglanishini istamaysiz, chunki aynan mana shu daqiqalarda siz mazkur 
odamga nisbatan yomon xissiyotlar ichida yashamoqdasiz. Biroq, siz o’z 
xissiyotlaringizni yashirishingiz lozim. Ammo tana harakatlaringiz ongingiz to’rida 
bo’lgan sizning munosabatingizni o’z tana zaboni orqali bilintirib qo’yadi. Chunki 
informasiya faqat so’z orqaligigina emas, balki tana harakatlari orqali ham uzatiladi. 
Demak, tana zaboni axborot ulashish va tarqatishda faol ishtirok etadi. Informasiyani 
uzatishda biz ko’pincha e’tibor bermaydigan xuddi ana shu noan’anaviy usul -