Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

Konflikt predmeti va obyekti. 
Konflikt predmeti deb taraflar o’rtasidagi nifoq 
(kelishmovchilik)ga sabab bulgan obyektiv mavjud bulgan yoki fikran tasavvur 
qilingan muammoga aytiladi
. Har qaysi taraf bu muammoni o’z foydasiga hal 
qilishdan manfaatdor buladi. Konflikt predmeti - bu shunday ziddiyatki, subyektlar 
u uchun va uning hal qilinishi uchun qarama-qarshi kurashga kirishadilar. Bu 
xokimiyatga intilish, biror boylikni egallash, ustun mavqyega ega bo’lish kabi 
muammolar bo’lishi mumkin. 
Konfliktni hal qilish yo’llarini topishda uning predmetini aniqlash muhim, biroq 
ko’pincha bu qiyinlik bilan kechadi. Ko’p konfliktlar o’ta chalkash va murakkab 
holatlar bilan bog’liq bo’ladi. Konfliktlarda bir necha muammolar ustma-ust yuz 
berishi mumkin. Konflikt predmeti tarkibiy qismlarga bo’linishi mumkin. Bunga 
uzoq davom etadigan oilaviy kelishmovchiliklar yoki millatlararo konfliktlar misol 
bo’ladi. 
Ishtirokchi taraflar o’rtasida olib boriladigan muzokaralarda konflikt predmeti 
oydinlashtiriladi, 
bunda 
taraflar 
bir-birining 
maksad 
va 
pozisiyalarini 
aniqlashtiradilar. 
4
Социальные конфликты: Экспертиза, прогнозирование,технология разрешения. Вып.1. М.,1991. С.27 

---

27 
Konflikt obyekti
deganda taraflar egallashga yoki undan foydalanishga 
intiladigan muayyan moddiy yoki ma’naviy boylik tushuniladi. 
Konflikt obyekti bo’lib shaxsiy, guruhiy, ijtimoiy, davlat manfaatlarining predmeti 
bo’lgan moddiy dunyo va ijtimoiy borliqning istalgan elementi hisoblanadi. Bu 
element konflikt predmeti bo’lishi uchun turli ijtimoiy subyektlar manfaatlari 
to’qnashadigan nuqtada bo’lishi kerak, subyektlar bunday element ustidan shaxsiy 
kontrol yuritishga harakat kiladilar. Bunday vaziyatlarga misol : kichik yoshdagi 
bolalar chiroyli o’yinchok ustida talashadilar yoki u yoki bu hududning tegishliligi 
haqidagi masala hal qilinmaganligi uchun davlatlar o’rtasidagi munosabatlarning 
taranglashuvi. 
Munosabatlarning muayyan tizimida konflikt bu doimo birorta resursning 
yetishmovchiligidir : bitta direktor lavozimiga ikkita o’rinbosarning da’vogarligi, 
do’konda tanqis mahsulot olish uchun navbatda turganlar o’rtasida bo’ladigan janjal. 
Resurslar tanqisligini kompensasiya qilish ko’pincha yuzaga kelgan muammoni 
birdaniga hal qilishi mumkin. Kishilar kundalik hayotlarida to’qnash keladigan ko’p 
sonli muammolarni shu tariqa yo’q qilishga erishishi mumkin emas. Oddiy, tipik 
konfliktlar obyektlarini ajratish eng umumiy xarakterdagi muammolar darajasini 
aniqlashga imkon beradi. Masalan, kundalik turmushimizga xos bo’lgan transport va 
navbatda turishda bo’ladigan konfliktlar davlat miqyosidagi transport qatnovi va 
tovar ta’minoti tanqisligi bilan to’g’ridan-to’g’ri bog’liqdir. 
Ba’zan konfliktlar aniq obyektga ega bo’lmasligi mumkin, ya’ni obyekti bor 
konfliktlar bilan birga obyektsiz konfliktlar bo’lishi mumkin, bunda subyektlarning 
birorta narsa ustidan nazorat qilishi o’zaro maksad-intilishlari istisno qilinadi. 
Masalan: ko’p qavatli uylarda yonma-yon yashovchi qo’shni xonadonlarning birida
uy egasi ilmiy asarni yozish bilan band bo’lganda, qo’shnisi pianinoda mashq qila
boshlaydi. Birinchi qo’shni ikkinchisiga murojaat qiladi va shu tariqa konflikt yuzaga 
keladi. Bu konfliktda qo’shnilar birorta narsa ustidan nazorat o’rnatishga 
intilmaydilar, balki birinchisining samarali ishlashiga ikkinchisi halaqit beradi. Yoki 
jinoiy ish yuritish amaliyotida shunday holatlar uchraydiki, tasodifiy o’tkinchi 
bezoriga tanbeh beradi, shunda konflikt avj olishi mumkin. Bunda konflikt bir 
subyekt tomonidan ikkinchisining axloqiy qarashlarini buzish orqasida ro’y beradi.