Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti fizika fakulteti

Neptun sayyorasi. 

 

Bu  sayyora  osmonda  «qurollanmagan»  ko‘z  bilan  ko‘rish  mumkin  boigan 

eng  xira  yulduzdan  olti  martacha  xira  ko‘rinadi,  biroq,  shunga  qaramay,  uni 

anchayin kuchsiz teleskop bilan ham ko‘rsa boiadi. Qizigi shundaki, Neptunning 

ochilishidan  ancha  ilgari  1795-yili  8-  va  10-  mayda  olingan  fotoplastinkalarda 

uni  ikki  marta  astronom  Laland  kuzatdi.  Biroq  u  o‘shanda  planetani  xira  bir 

yulduz deb, bu ikki kunda olingan fotoplastinkalardan joy olgan planeta siljishini 

esa oichashning xatoligidan deb tushundi. Agar o‘shanda Laland, xulosa qilishga 

shoshilmay,  bir-ikki  kun  bu  «xira  yulduzcha»ni  e'tibor  bilan  kuzatganda  edi,  u 

Neptunni Leverye va Galledan yarim asr oldin topgan bo‘lardi! Neptun Urandan 

birozgina katta bo‘lib, uning diametri 50 ming 100 kilometrdir. Zichligi har kub 

santimetrida  1,6  gramm.  Quyoshdan  o‘rtacha  uzoqligi  30,1  astronomik  birlik. 

Massasi  Yernikidan  17,2  marta  katta.  Planetaning  orbital  tezligi  sekundiga  5,5 

kilometr bo‘lib, Quyosh atrofida aylanish davri 164 yil-u 280 kun. Neptun o‘z 

o‘qi  atrofida  15,8  soatda  bir  marta  aylanib  chiqadi.  Spektroskopik  kuzatishlar 

Neptunda vodorod va metan bor-ligini maium qildi. Planeta zichligining Yupiter 

va Saturn zich-ligidan ortiqligi uning tarkibida ogirroq elementlar mavjud, degan 

xulosaga  olib  keldi  (97-  rasm  1846-yili  astronom  Lassel  Neptunning  katta  bir 

yo‘ldoshini topdi va unga dengiz xudosi Poseydonning o‘g‘li Triton nomini berdi. 

---

 

34 

Triton  juda  massiv  bo‘lib,  diametri  4500  kilometrcha  keladi.  Triton,  Neptundan 

o‘rtacha  383  ming  kilometr  masofada,  planetaning  aylanish  yo‘nalishiga  teskari 

orbital  harakat  bilan  aylanadi.  Shuningdek,  planetaning  bu  yirik  yo‘l  doshi 

anchayin  qalin  atmosfera  bilan  ham  qoplangan  anchayin  qalin  atmosfera  bilan 

ham  qoplangan.1949-  yili  planetaning  boshqa  bir  yo‘ldoshini  Koyper  topdi  va 

unga qadimgi greklarning sevgi xudosi Nerey qizining nomi — Nereida berildi.