Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti ekologiya va tabiatni muhofaza qilish

ilova 5850200 – Ekologiya va tabiatdan foydalanish yo’nalishi bo’yicha ta’lim dasturining

tuzilishi

№	Fanlar bloklari va integrallashtirilgan kurslar nomi	Mexnat xajmi soatlarda
1	2	3
1.00.	Gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar	1704
2.00.	Matematik va tabiiy-ilmiy fanlar	1072
2.1.00	Matematik kommunikativ kurs	396
2.1.01	Oliy matematika	126
2.1.02	Informatika va axborot texnologiyalari	168
2.1.03	Biometriya	102
2.2.00	Tabiiy ilmiy kurs	676
2.2.01	Fizika	168
2.2.02	Anorganik va analitik kimyo	220
2.2.03	Organik kimyo	168
2.2.04	Fizik va kolloid kimyo	120
3.00.	Umumkasbiy fanlar	3578
3.1.00	Umumbiologik kurs	2624
3.1.01	Botanika	414
3.1.02	Zoologiya	390
3.1.03	Sitologiya, gistologiya	296
3.1.04	Genetika	126
3.1.05	Individual rivojlanish biologiyasi	126
3.1.06	Biokimyo	180
3.1.07	Mikrobiologiya va virusologiya	168
3.1.08	O’simliklar fiziologiyasi	252
3.1.09	Odam va hayvonlar anatomiyasi va fiziologiyasi	306
3.1.10	biofizika	150
3.1.11	Biotexnologiya	120
3.1.12	Evolyusion ta’limot	96
3.2.00	Ekologik kurs	954
3.2.01	Umumiy ekologiya	186
3.2.02	Geoekologiya	130
3.2.03	Gidroekologiya	120
3.2.04	Tuproq ekologiyasi va agroekologiya	96
3.2.05	Tabiatni muhofaza qilish va undan oqilona foydalanish	208
3.2.06	Ekologiya konsepsiyasi va tarixi	84
3.2.07	Biologiya va ekologiyani o’qitish uslubiyoti	130
4.00	Ixtisoslik fanlari	288
4.01	Mintaqalar ekologiyasi	96
4.02	Shahar ekologiyasi	96
4.03	Suv xavzalarining sanitar xolati	96
5.00	Qo’shimcha fanlar	416

5.01.	Tibbiy ta’lim	416
6.00	Tanlov fanlari	232
7.00	Malakaviy amaliyot	1296
7.01	O’quv-dala va ishlab chiqarish amaliyoti	864
7.02	Pedogogik amaliyot	432
8.00	Bitiruv malakaviy ishi	378
9.00	Davlat attestasiyasi	108
	Xammasi:	9072

2. 
   ilova
   

5441500 –Ekologiya yo’nalishi bo’yicha tanlov fanlarining taxminiy ro’yxati

№	Fanlar	Umumiy yuklamanihaj mi, soatlarda
1	2	3
1	Ekologik monitoring
2	Biogeosenologiya
3	Ijtimoiy ekologiya
4	Akvakultura
5	Biozararlanish asoslari
6	Populyasiyalar ekologiyasi
7	Suv ekosistemalari
8	Organizm va muщit
9	Bioxilma-xillikni asrash
10	Tizimli ekologiya
11	O’simliklar ekologiyasi
12	Hayvonlar ekologiyasi
	Ja’mi:	232

Eslatma: Talabalar avvalo pedagogik, ilmiy-tadqiqot va ishlab chiqarish yo’nalishlaridan birini tanlab ushbu fanlardan 5-6 tasini tanlab o’qiydilar. Yo’nalishlar bo’yicha tanlov fanlarining ishchi dasturlari fakultet ilmiy kengashida tasdiqlanadi.

NAMUNAVIY O’QUV DASTURI

Kirish

Umumiy ekologiya kursini o’tishdan maqsadi, talabalarga organizm va tashqi muhit orasidagi bog’lanishlar, tashqi muhit omillarining tirik organizmlarga ta’siri, jamoada organizmlar va tashqi muhit bilan munosabatlarni umumiy qonuniyatlari to’g’risida, organizmlar

sonining dinamikasi, jamoalar tuzilishi va dinamikasi to’g’risida bilim berishdir. Shu bilan birga tabiat va jamiyat bir butunligi, biosferaga antropogen omillarning salbiy ta’siri, tabiatni muhofaza qilish masalalari to’g’risida talabalarga tushuncha beriladi. Ekologik xavfni oldindan aniqlash va uni oldini olish, yer, havo, suv tozaligini asrash, o’simlik va hayvonlarni yo’qolib ketishiga yo’l qo’ymaslik, barqaror taraqqiyotga erishish asosi ekanligi to’g’risida hozirgi zamon bilimlarini beradi.

Ekologiya fanining predmeti va hozirgi zamon fanlari orasida tutgan o’rni. Hayotning pog’anali tizimida ekologik kuzatishlar obyekti. Ekologik uslublarning o’ziga xos xususiyatlari. Hozirgi ekologiyaning bo’linishi, uning boshqa fanlar bilan bog’liqligi. Ekologiya tabiatni muhofaza qilishda va tabiiy resurslardan foydalanishda nazariy asos ekanligi, ekologik o’zgarishlarning dolzarbligi.

Ekologiya tarixi O’rta Osiyoda ekologiyaning rivojlanishida D.N.Qashqarov, Ye.P.Karovin, T.Z.Zohidov, I.I.Granitov, K.Z.Zokirov, A.T.To’laganov va boshqa olimlarning roli.

Hozirgi zamon ekologiyasining dolzarb masalalari.

Autekologiya

Omillar ekologiyasi, muhit to’g’risida tushuncha. Muhit yashash sharoiti va manba sifatida. Fizik-kimyoviy muhit to’g’risida tushuncha. Quruqliu va havo muhiti, suv muhiti, tuproq yashash muhiti sifatida.

Abiotik omillar. Ekologik omillar klassifikasiyasi. Abiotik omillar, ularning organizmlarga ta’sir qilishi.

Iqlim omillarining ekologik roli – harorat, yorug’lik, namlik, nurlanish, organizmlarning ularga moslashuvi. Biotik omillar (fitogen, zoogen, antropogen, mikrobiogen, mikogen).

Organizmlarga ekologik omillar ta’sirining umumiy qonuniyati va organizmlarning unga reaksiyasi. Ekologik omillarning bir-biriga ta’siri, cheklovchi omillar, chidamlilik. Ekologik valentlik. Organizmlarning indikasion ahamiyati.

Biosfera ta’limoti

Biosfera to’g’risida tushuncha. Biosfera haqida hozirgi zamon ilmiy qarashlarining shakllanishida V.I.Vernadsikyning roli. Tirik va biokos modda. Biosferaning energetika balansi. Tirik modda va uning fnuksiyalari. Asisiy kimyoviy elementlarning aylanma harakati, quruqlik va okeanning birlamchi hosildorligi.

Odam va biosfera. Asosiy biogen elementlarning tabiiy sikllarga antropogen ba’siri. Inslniyat faoliyati bilan bog’liq bo’lgan biosfera energetik balansining o’zgarishi. Noosfera konsepsiyasi. Global ekologiyaning vujudga kelishi.

Inson faoliyatining turli sohalarida, salbiy va ijobiy ta’siri. Ekologik muammolari. O’simlik va hayvonlarni muhofaza qilish. Ularni biosfera va inson hayotidagi roli. Biologik xilma-xillikni asrash. O’zbekiston «Qizil kitoblar».

Tabiat muhofazasi va xalkaro hamkorlik, barqaror rivojlanish konsepsiyasi, Ekologik ta’lim va tarbiya. Tabiatni muhofaza qilishda va tabiatdan rasional foydalanish muammolarini yechishda ekologiya ilmiy asos ekanligi. Atrof-muhit holatini aniqlashda ekologik indikasiyaning roli. Ekologik ekspertiza, Ekologik monitoring.

Tabiatga insonning bevosita va bilvosita ta’siri. Aholi sonini o’sishi, ilmiy texnik progress, hozirgi zamonda biosferani himoya qilish insoniyatni eng muhim muammolaridan biri ekanligi ekologiya xavfsizligi muammosi. Tabiiy resurslar klassifikasiyasi. Tugaydigan va tugamaydigan resurslardan foydalanish.

Agroekosistemalar ularni asosiy xususiyati va yashash muhiti. Paxta yakka hokimligi va uning oqibatlari. Atmosfera havosi, suv resurslari, tuproq, o’simlik va hayvonot olamini muhofaza qilish. Biosferani global ifloslanganligi, uni masshtabi, ifloslanish oqibati va u bilan kurashish muammosi. Toza ichimlik suvi muammosi.

Mineral o’g’itlar va pestisidlardan foydalanishning ekologik ahamiyati. Qishloq xo’jaligi ekologiyasi. Atrof muhitga sanoat va transportning ta’siri. Biosferaning taksikant va radioaktiv moddalar bilan ifloslanishi. Yadro halokati xavfsizligi. Global ekologik muammolar. Temperaturaning planetada oshib borishi, cho’llashish jarayonining kuchayishi.

Shahar, inson va hayvonlar yashaydigan yangi ekologik muhit. Atmosfera va inson. Ifloslangan havoning tirik organizmlarga ta’siri. Atrof muhitni ifloslanishdan muhofaza qilish. Tabiatni muhofaza qilish. Rekultivasiya, buzilgan yerlarni biologik rekultivasiyalash. Planeta biologik xilma-xilligini saqlash. Flora va faunaning populyasiya va tur tarkibining o’zgarishida insonning ta’siri. Qizil kitoblar. Suvlarni muhofaza qilishning ahamiyati.

Orol muammosi. Biosfera qo’riqxonalari. Boshqa muhofaza qilinadigan territoriyalar. O’zbekistonda qo’riqxonalar tashkil etish va ulardan foydalanishning asosiy qoidalari. O’zbekistonda tabiatni muhofaza qilish tashkilotlari. Tabiatni muhofaza qilish va O’zbekiston qonunchiligi. Jamiyat va tabiat muhofaza qilishda halqaro tashkilotlar. YuNESKOning «Biosfera va inson» programmasi. Tabiatni muhofaza qilishda uzluksiz ekologik ta’lim tarbiyaning ahamiyati. Ekologik madaniyat va barqaror taraqqiyot konsepsiyasi.