Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti axborotlashtirish texnologiyalari

procedure  [()]; 
Bu  yerda    -  prosedura  nomi,    -  formal  parametrlar 
ro’yxati (sarlavhada aniqlangan). 
Formal parametrlar ro’yxati bo’lmasligi ham mumkin. Agar u bor bo’lsa, bir 
–  biridan  nuqta  vergul  bilan  ajratilgan  formal  parametrlarning  ismi  va  ularning 
turlaridan tashkil topadi. 
Sarlavhadagi  formal  parametrlar  bilan  birgalikda  o’zgarmaslar,  massivlar, 
turlar, satrlar va h.k. larni ham ishlatish mumkin. 

---

 
24
Funksiya  proseduraga  o’xshash  bo’lib,  lekin  ikkita  farqi  bor:  birinchidan, 
funksiya  chaqirgan  nuqtaga  skalyar  (birlik)  qiymatni  qaytaradi,  ikkinchidan, 
funksiyaning nomi ifoda tarkibiga operant kabi kirishi mumkin. 
Proseduraning  funksiyadan  farqi  shundaki,  prosedura  dastur  holatini 
o’zgartirishga  yo’naltirilgan  harakatlar  majmuasini  berish  uchun  xizmat  qilsa, 
funksiya  esa  proseduraning  xususiy  holi  bo’lib,  yagona  natijani  albatta  asosiy 
dasturning murojaat nuqtasiga qaytaradi. 
Barcha  funksiyalar  prosedura  kabi  ichki  (standart)  va  foydalanuvchili 
(foydalanuvchi tomonidan aniqlangan) larga bo’linadi. 
Funksiyaning tavsifi sarlavha va tanadan iborat. Funksiya sarlavhasi: 
function  [()]:; 
Bu  yerda    -  funksiya  nomi,    -  formal  parametrlar 
ro’yxati (sarlavhada aniqlangan),  - funksiya qaytarayotgan natija turi. 
Formal parametrlar ro’yxati bo’lmasligi ham mukin. Agar u bor bo’lsa, bir – 
biridan  nuqta  vergul  bilan  ajratilgan  formal  parametrlarning  ismi  va  ularning 
turlaridan tashkil topadi. 
Sarlavhadagi  formal  parametrlar  bilan  birgalikda  o’zgarmaslar,  massivlar, 
turlar, satrlar va h.k. larni ham ishlatish mumkin. 
Rekursiya  –  bu  funksiya  yoki  jarayonni  o’zi  orqali  tavsiflashdir.  “Rekursiya” 
so’zining o’zi “qaytishi” ma’nosini bildiradi. 
Qism  dasturning  o’zidan  o’ziga  qism  dastur  sifatida  murojaati  (bu 
tavsiflashlar  bevosita  jarayon  ichida  yoki  qismiy  dasturlar  ketma-ketligi  orqali 
bayon etiladi) rekursiya deb nomlanadi. 
Nolga  teng  yoki  kata  butun  sonning  faktorialini  aniqlaydigan  misol  klassik 
misol hisoblanadi: 







.
0
),
1
(
,
0
,
1
!
n
агар
n
n
n
агар
n
 
Bu yerda faktorialni aniqlash funksiyasi (n-1)! faktorialni aniqlash orqali 
amalga oshiriladi: 

---

 
25
)!.
1
(
)
1
(
...
2
1
!
1
1
1
















n
n
i
n
n
n
i
n
n
i
n
i
 
O’zining  tavsifida  yuqorida  keltirilgan  rekursiv  formuladan  foydalanilgan 
funksiyani qaraymiz: