Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat univerisiteti

1) Kosmogoniya masalalari. Tabiatda har bir jarayon va obyektning hosil bo'lish, 

rivojlanish  va  oxirati  bo'lgani  singari  galaktikalar,  yulduzlar  va  boshqa  kosmik 

obyektlar  ham  shunday  bosqichlarni  o'tishlari  kerak.  Galaktikalar  koinot 

rivojlanishining,  yulduzlar  esa  galaktikalar  evolyutsiyasining  maxsulidir,  chunki 

galaktikalar yulduzlardan, Metagalaktika esa galaktikalardan tarkib topgan. 

         Galaktikalarning  uch  turi  mavjud:  elliptik,  spiral  va  noto'g'ri  galaktikalar. 

Noto'g'ri  galaktikalar  nisbatan  qaynoq  va  demak,  yoshroq  yulduzlardan  tarkib 

topgan;  elliptik  galaktikalar  esa  aksincha  nisbatan  past  temperaturadagi 

yulduzlardan  tarkib  topgan;  spiral  galaktikalar  oraliq  o'rin  egallaydi.  Qaynoq  va 

yosh  yulduzlar  Galaktika  tekisligi  yaqinida,  gaz+chang  tumanliklar  ichida 

kuzatiladi.  Yosh  yulduzlar  nostatsionar  bo'lib,  ular  ana  shu  tumanliklardan  hosil 

bo'lganligini  isbotlovchi  ko'pgina  kuzatish  natijalari  bor.  Ko'rinishdan  yulduz  va 

Galaktikalarning  hosil  bo’lishi  va  rivojlanishida  umumiy  qonuniyatlar  bo'lishi 

kerak.  Agar  yulduzlar  gaz  va  changdan  hosil  bo'lgan  bo'lsa,  galaktikalar  ham  o'z 

navbatida  ulkan  gaz+chang  bulutlardan  hosil  bo'lgan.  Dastavval  Quyosh  atrofida 

sayyoralarning  hosil  bo'lish  muammolari  bilan  shug'ullangan  kosmogoniya  XX 

asrdan  boshlab  yulduzlar  evolyutsiyasi  masalalarini  ham  o'z  ichiga  oldi. 

Haqiqatdan  sayyoralar  Quyosh  bilan  birgalikda,  yulduzlar  esa  o'z  atrofidagi 

sayyoralar  bilan  birgalikda  hosil  bo'lgan.  Demak,  sayyoralarning  hosil  bo'lish 

jarayonini  yulduz  evolyutsiyasi  bilan  birgalikda  ko'rish  maqsadga  muvofiqdir. 

Shunday qilib, hozirgi zamon kosmogoniyasi yulduzlar va ular atrofida sayyoralar 

tizimi va karrali yulduzlar tizimlari hosil bo'lishi mexanizmlarini nazariy ravishda 

ko'radi va kuzatishdan olingan natijalarga va umumfizik qonunlarga asoslanadi.