Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

SAVLASHDI
M a h m u d K o sh g ‘ariy qadim gi adabiy ja n r l a r haq id a 
m a ’lum ot berar ekan, 
sav 
o ‘zagiga 
lashdi 
q o ‘shimchasini 
q o 's h is h o rq ali tu rk iy x a lq la r o g ‘zaki ijodida m a v ju d
b o ‘lg a n y a n a b ir j a n r t o ‘g ‘r is id a m a ’lu m o t b e r a d i. 
«Savlashdi 
- masal aytishdi. U1 
mening birla savlashdi 
- ul 
men bilan masal aytishdi, u menga masal aytdi. Shuningdek, 
x a b a r l a r , s o ‘z l a r , h i k o y a l a r a y t i s h g a h a m bu s o ' z
q o ‘ll a n ila d i» ( I I ., 250). D e m a k . sav 
k ey in g i d a v r
adabiyotida masal (arabcha) nomi bilan ifodalangan ja n r 
mazmunini h am qam rab oladi. D evonda berilgan bitik 
m a q o lla r o r a s id a ixcham m a sa lla r ham uchraydi. Shu 
sababli h am bitiklar tarkibidagi sav 
masallarni ajratib
348

---

o ‘rgan ish o 'z ig a xos ilm iy-am aliy a h a m iy a tg a egadir. 
Quyidagi bitikni sav-masal deb atash uchun masal janri 
talabi taqozo etadi.
Ashich ayur: tubum altun,
Qamich ayur: men gay daman?
(Qozon aytur: tubim oltun,
Cho'mich aytur: men qaydaman?) (A .A .)
M a h m u d K o shg ‘ariy bu m isralarni s h a rh la r ekan, u 
m a q t a n u v c h i k is h ig a n i s b a t a n q o ‘l l a n is h in i a y t a d i. 
Adabiyotshunoslik nuqtai nazaridan tahlil etiladigan bo'lsa, 
bu m o ‘jaz sh e’rda ikki obraz - Q ozon va C h o 'm ic h obrazi 
berilgan. Q ozon m a q tan ch o q kishi, C h o 'm ic h esa o 's h a
odam ning kimligini yaxshi biladigan shaxsning timsolidir. 
Qozonning mehnatini cho'michsiz tasavvur etib bo'lmaydi. 
xalqimizda «Qozonda bo'lsa, cho'm ich g a chiqadi» degan 
m a q o l h am m av ju d . Sav - m a sa ld a C h o 'm i c h o b ra z i 
ijobiylik xususiyatiga ega. U haqiqat oidida k o 'z yummaydi, 
ji m o 't i r m a y d i . M a q t a n c h o q q o z o n g a q a r a b , «m en
q ay d am an ?» deb m u ro ja a t etish orqali «men sen bilan 
birgam an, birga ishlayman, siru asroringni, basharangni 
yaxshi bilaman, sen tillo emassan» degan haqiqatni aytish 
d arajasig a k o 'ta r ilg a n . D em ak , sav -m asaln in g g 'o y asi 
m aqtanchoqlikni qoralash, to'g'rilik, haqiqatni ulug'lashga 
qaratilgan.