Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

Tajiklar ayur ani Afrasiyab,
Bu Afrasiyab tutti ellar talab...
Tajiklar bitikda bitimish muni,
Bitikda yo ‘q ersa him о ‘qg ‘ay ani...
Mazmuni:
Tojiklar uni A frosiyob deb ataydilar,
Bu Afrosiyob ellarni о ‘z tasarrufiga olib tutdi.
'Tojiklar uni kitobida yozib qoldirganlar,
Kitobda bo ‘Imasa, uni kim ham bilardi...
F ors-tojik adabiyotida Afrosiyob obrazi ran g -b aran g
xususiyatlar bilan gavdalantirilgan. Uning badiiy obrazini 
m ukam m al tasavvur etish uchun rivoyat va afsonalarning 
matnini tiklash turkiy adabiyotning ham qadimgi davrlarim
o ‘rgamshda amaiiy aham iyatga ega.
Birinchi af 'sona:
Eron va Turon chegarasining belgilanishi.
Afrosiyob Eron 
shohi Manuchehrga bir necha m arta zarba berdi. Manuchehr 
Zolni Afrosiyobni Jay h u n nin g narigi tom o nlarig a quvib
215

---

yuborish uchun jangga yubordi. Lekin Afrosiyob k o ‘p sonli 
q o 's h i n i b ila n T a b a r i s t o n g a k elib , M a n u c h e h r n i tiz 
cho'ktirdi. Som va Zol jangda qalnashm agan edi. Nihoyat, 
ular sulh tuzishga ahd qildilar. Orsh Amul qal’asidan turib 
k am o n d a o ‘q uzdi. Uning o ‘qi Akab-M azdavavran (Seraxs 
va Mervning o ‘rtasi)ga kelib tushadi. Eron va Turonning 
chegarasi shu jo y d an belgilanadi («Mujmil at-tavarix al- 
qasas», Tehron, 1335-1956).
Ikkinchi afsona:
A frosiyob va Xisravning qudrat m a’budi Ardvisura-
A n a h ita ga qurbonlik k e ltirish i. 
E r o n va T u r o n
m a m l a k a t i d a g i t a n i q l i p a h l a v o n l a r q u d r a t h a m d a
shafqatpesha m a ’budi A rdvisura - A nahita sharafiga yuzta 
ot, mingta navvos, o ‘n mingta q o ‘y qurbonlik keltiradilar 
va ularning istak-niyatlarini aytib, undan om ad so‘raydilar. 
Y aratg u v ch i A h u ra M azd a, ilk afsonaviy q o n u n sh u n o s 
sh o h X u sh -s h iy a n k a -P a ra d a ta , suv toshqini q ah ram o n i 
Yima, m ashhur b ahodir T retona, pahlavon Gcrsasplarning 
iltijolarini Ardvisura - A n ah ita qabul qiladi va ularning ishi 
r i v o j l a n i s h i g a o m a d ti la y d i . S h u n d a T u r o n s h o h i 
F ra n h ra s y a n h am yuzta ot, m in g ta novvos, o ‘n m ingta 
q o ‘yni qurbonlikka keltirib, undan m a d ad so'raydi: