Alishe r navoiy nom idagi sam arqand davlat uni versiteti

 
 
Ajdodlarimizning ma'naviy qarashlarida komil inson ma'naviy kamolotni 
to`rt bosqichini bosib o`tmogi lozimligi ko`rsatiladi, ya'ni 
shariat, tariqat, 

---

56
ma'rifat va haqiqat
. Demak, buyuk ajdodlarimiz nazdida ilmiy haqiqatga 
yetishmoq, uchun shariat va tariqatdan habardor bo`lishning o`zi kifoya emas, 
ma'naviy komil inson ma'rifatli, ilmli bulmog`i lozim. Ya'ni ziyoli inson o`z 
davrida ma'naviy fazilatlarni o`zida mujassamlashtirishga harakat qilgan. 
Talabalarni mafkuraviy hissiyotini uyg`otish va e'tiqodini yuksaltirish 
asosida ularning ma'naviy shakllantirishda milliy uzlikni teran anglab olish beqiyos 
manba' va omil bo`lishi mumkin. Milliy o`zlikning mohiyatini bilib olishning • 
hozirgi darajasida, ya'ni buyuk tariximizning hattoki, eng muxim jihatlari va ulug 
ajdodlarimizning boy madaniy-ma'naviy myerosining juda oz qismini o`rganish 
imkoniyati juda cheklangan sharoitda talabalarni ularning hissiyoti va ruhiyatiga 
kuchli ta'sir qiladigan amaliy ishga-tasavvuf ta'limotining Yassaviy tariqati 
asoschisi Ahmad Yassaviy ma'naviyat xaritasini tuzishga, (Olloh ishqini kuylab 
ijod etgan musulmon dunyosida yashagan mutafakkirlarning davlatlar bo`ylab 
joylashini aniqlash kabi murakkab muammoni hal qilishga jalb qilinishi, ularda 
mustaqil va erkin fikrlashni, tashabbuskorlikni, mavjud muammolarni baxhs-
munozara orqali yechishni namoyon qildi. 
Toj Xo`ja ota, Said ota, Sulaymon ota (Ahmad Yassaviyning -.uchinchi 
xalifasi). Z.angi ota. Shams, Uzun Xasan ota, Said ota, Ismoil ota. Ishoq ota, Sadr 
ota, Badr ota Ali Shayx ota, Jalol Mavdud Shayx, Komil Shayx, Xodim shayx 
Xalil ota, Bobo Mochin (Axmad Yassaviyning muridi), Iqoni (ikkinchi .Ahmad 
Yassaviy), Ubaydullo, Jamol Shayx kabilar Yassaviy maslagida; hikmatlar yozib 
masjidlarda Kur'on hikmatlari, xadislar mazmunnga va tasavvuf g`oyalarini 
qo`shib kuylaganliklarini ta'kidlash bilan chyegaralanamiz. 
Talabalarda takrori yo`q, boy ma'naviy merosimizni milliy o`zligimizni 
anglashni yanada yuqori darajaga ko`tarish maqsadida biz Yassaviy ma'naviyati 
xaritasini tuzishga harakat qildik. Bunda biz Yassaviya tariqatining ma'naviy-
axloqiy qoridalarini nafaqat Osiyoda balki jaxonning Afrika va Yevropa kabi 
qit'alarida joylashgan mamlakatlarda ham tarqalganligini namoyish qilishga urinib 
ko`rdik.Ulug ajdodimiz Yassaviyning ma'naviy xaritasini tuzish kabi juda 

---

57
murakkab muammoni talabalarga quyida bayon qilingan kichik-kichik muammolar 
tariqasida taqdim qilish maqsadga muvofiqdir. Jumladan, Ahmad Yassaviy 
tariqatini dunyo buylab tarqatgan yirik allomalar yashagan va ijod etgan qit'alar va 
mamlakatlarning nomlari hamda soni xaq;idagi savolga talabalar byergan to`liq 
javoblarda 17ta mamlakat, ya'ni: Qozog`iston, Tojikiston, O’zbekiston, 
Turkmaniston, Afg`oniston, Eron, Ozarbayjon, Turkiya, Bolgariya, Yugosloviya, 
H,indiston, Xitoy, Arabiston, Suriya, Iroq, Misr, Marokko, (FAS) davlatlari va 3 ta 
qit'a, ya'ni: Osiyo, Yevropa va Afrika qit'alari qayd kilindi. 
Yuqorida bayon qilingan Yassaviy ma'naviyati bilan bog’liq, qiziqarli 
materiallar ijtimoiy-gumanitar fanlar o’qituvchilariga Axmad Yassaviy ta'limotini 
chuqur o’rganishni tashkil qilish bilan bir qatorda talabalarga milliy g`ururni 
uyg`otishga imkon beradi. 
Shunday qilib yurtboshimiz ta`kidlaganidek, “Ma`naviyat insonga ona suti, 
ona namunasi, ajdodlar o`giti bilan singadi, ma`naviyat o`z halqining tarixini, 
uning madaniyati va vazifalarini chuqur bilish va tushuninib olishga 
suyangandagina qudratli kuchga aylanadi” [4].
Keyingi yillarda respublikamiz ta’lim tizimiga