Alimova shahnoza maqsudovna xorazm (qipchoq) shevasining leksik-grammatik xususiyatlari

meshqorin—
mechkay, yebto‘ymas.
mijmij
—injiq. 
mindet
—mana bunday qil.
minyer
—mana bu yer.
mirg‘a—
yumshoq, yangi o‘sib chiqqan.
miyshaymaq
—qiyshaymoq, egilmoq. 

---

85 
mulgimäk
—mudramoq: maylisdada mulgib otiradi.
murrik I
—kichik, pakana: sening bag‘alaring dim murrikav. 
murik II
—g‘adir-budir, burishgan (qovun, meva): murrik qovun.
n 
navxan
—ipak qurti. 
naxuna—
ko‘r, so‘qir. 
namaxsham // namashsham
—quyosh botgan payt. 
nashvati // nashoti
—nok. 
näl // nälchä
—nihol.
närsä- qara
—mol-mulk, asbob-uskuna, buyum-ashyo.
nuvi --
nima, nuvini—nimani. 
nishetvatir—
nima qilyapti.
nerda?
—qayerda.
o 
ortamiyana
—o‘rtacha: ishlarimiz ortamiyana. 
osmaq—
baliqni tozalamoq, kesib bo‘laklamoq. 
otirishma—
ziyofat, gap. 
oydiq—
chuqurcha.
oymaq
—angishvona: qolinda oymaq, bir narsa tikvatir. 
ongishiq
—tirikchilik, hayot kechirmoq. 
ö
ojäk—
buzoq: ojaking ullayib qopti. 
ogichchä
—ho‘kiz.
ozli
—yopishqoq: uning dim ozli äkän. 
ozli-ozi
—faqat o‘zlari 
okchä kotarmäk
—turmoq, ketmoq. 
ormäjäk—
o‘rgimchak 
otläshmäk—
1. zo‘raymoq, kuchaymoq (kasalga nisbatan); 2. Haddan oshmoq
ong—
old, old tomon.
p 

---

86 
pa—
1. Eh,voy, bay-bay, oh. (taajjub, afsus yoki qoyil qolganda qo‘llanadi); 2. 
Ee, ho (istehzo anglatadi). 
pay I
—ay, voy, eh (undov): pay shu ishlaringi qo‘ysanga. 
pay II
—ulush, hissa: mening payim qani? 
payIII
—juda, nihoyatda: palaving pay mazali bo‘g‘anakan. 
payIV
—juft: kavshingi payi qani? 
payapl
—tor, kichkina ko‘prik.
payir—
xamirturish. 
palla—
tarvuz, qovun pochogi 
panqi—
anqov, avsar, kallavaram. 
para
—ba’zi, ba’zi bir: adamlardi bir parasi shaytan boladi.
paraxat
—tinch, osoyishta.
pasirdamaq // patirdamoq
—to‘polon qilmoq 
pat—
kuch-g‘ayrat. 
pat qaytmaq
—hafsalasi pir bolmoq. 
parlanmaq—
kuchaymoq, baquvvat molmoq. 
patlaviq—
qabariq, shish, pufak. 
patlaymaq
—o‘qraymoq: mang patlaymang, beraman. 
patrat I—
chalkash, chatoq, chala: ishi patrat. 
patti-satti-
mayda-chuyda. 
pä:ki—
ustara 
palpis
—faxmsiz. 
parchlamäk—
1. Mustahkamlamoq, mahkamlamoq; 2. Zich, tigiz qilib 
tiqmoq. 
päsältäk
—pastroq. 
patik—
ship: patiklari qap-qara äkän. 
patratII—
janjal, mojaro, g‘avg‘o: patrat chiqarmiy borib ke. 
pattangi chashirmaq
—to‘s-to‘polon qilmoq, halaqit bermoq 
pilislamaq
—mag‘or bosmoq.
pitta—
andak, biroz, birmuncha. 

---

87 
porrik—
puch. 
pisi qurimaq
—hafsalasi pir bo‘lmoq, orzu-havaslari puchga chiqmoq, 
umidsizlanmoq. 
pisqimaq—
tutamoq (otin, has-hashakning yonmasdan tutashi) 
pisqitmaq—
changimoq: astan sipir, pisqib ketdi. 
porsimaq—
changimaq: yollar porsib yatibdi. 
possiq—
xamiri yupqa yoyilib, qozon yoki tovada, yog‘da pishiriladigan non. 
q
qabirchaq—
1. Postloq, qobiq. 2.baliq tangachalari; yupqa qatlam. 
qangg‘itmaq—
masxara qilib kulmoq, tegajoqlik qilmoq, mazah qilmoq, 
kesatmoq.
qayzamoq I—
birovni-birovga qarama-qarshi qo‘ymoq. 
qayzamaq II
—biror narsani uzoq chaynab o‘tirmoq.
qayiq lagan—
cho‘ziq, tunuka tog‘ora 
qayish I—
bug‘doy unidan qilingan, xamirni yupqa, to‘rtburchak shaklda 
kesib, qatiq yoki yog‘ solibyeyiladigan ovqat. 
qayish II—
kamar: qayishingi taqib yur. 
qayni—
er yoki xotinga qarindosh bola. 
qaytish bolmaq
—vafot etmoq, o‘lmoq: yaqinda atam qaytish bo‘ldi.
qaqiriq // qaqriq
—balg‘am
qapchimaq
—ilib olmoq.
qapilmaq—
tugab ketmoq, yo‘q bo‘lmoq, topilmaydigan bo‘lib qolmoq. 
qapishmaq
—yopishib qolmoq. 
qapchiq—
hamyon. 
qapshirma—
go‘mmani yog‘da emas, faqat o‘zini tovada pishirish. 
qaraqazan
—qattiq sovuq.
qaraqan—
zahar-zaqqum.