Alijonova durdona farhodjon qizi

Vositachilik semasiga birlashuvchi terminlar: autsayder, broker, dallol, makler, komissioner, komprador, kulise (kulisachi), korchalon kabilar.

Autsayder – birja a’zosi sanalmaydigan broker.

Broker – inglizcha termin bo‘lib, xaridorlar va sotuvchilarni bir joyda yuzlashtiruvchi mustaqil vositachi, jismoniy yoki yuridik shaxs hisoblanadi.

Makler – savdo-sotiq jarayonida mustaqil vositachi hisoblanadi. Aynan ushbu ma’no jihatidan broker termini, shuningdek, o‘zbekcha dallol terminlari bilan sinonimdek ko‘rinadi. Lekin broker – makler – dallol terminlari alohida-alohida faoliyat bilan shug‘ullanuvchi shaxslarni nomlab keladi. Makler, asosan, uy oldi-sotdisida ishtirok etuvchi mustaqil vositachi bo‘lsa, dallol maxsus bozorda ikki tarafni kelishtiruvchi shaxs, broker esa “tovar, valyuta, savdo birjalarida oldi-sotdi bitimlari tuzilishida vositachilik qiladigan ayrim shax yoki firma”⁴¹. Gof-makler – birja a’zolari orasidan ma’lum bir muddatga saylanadigan fond yoki tovar birjasidagi katta makler. Komprador – koloniyalarda yoki rivojlanayotgan davlatlarda ham tashqi, ham ichki bozorlarda savdo-sotiqni amalga oshiradigan savdo vositachisi. Komissioner – mahsulotlar olinishi va sotilishini ularga nisbatan mulkdorlik huquqlarini olmasdan turib amalga oshiruvchi ulgurji vositachi. Kulise – o‘zbekcha muqobili o‘zakka –chi affiksini qo‘shish bilan hosil qilingan bo‘lib, kulisachi deb ham yuritiladi. Asosan, u birjada savdo shartnomalarini tuzadigan rasmiy hisoblanmaydigan birja vositachisi. Shuningdek, ayrim adabiyotlarda norasmiy makler nomi bilan ham qo‘llanadi. Keltirilgan terminlar izohidan ko‘rish mumkinki, yuqoridagi terminlar bir ma’no doirasida birlashsa-da, lekin sinonimik qatorni hosil qilmaydi, ular alohida-alohida leksemalardir.