Xonada N ta tokcha bor. Ular ustiga turli og‘irlikdagi
buyumlar qo‘yilgan. Saralovchi III bo‘sh bo‘lmagan tokchalar sonini
aniqlasin.
IX bob. MUKAMMAL SARALOVCHI
Yangi imkoniyatlar
Hozirgacha ko ‘p im ko n iya tli hisoblangan b ir qo‘lli, Z t nom li
zaxira tokchali, natural son o ‘tkazish m um kin bo‘lgan Ek nom li
ekranchasi bor g‘ild ira k li Saralovchi I I I quyidagi im koniyatlarga
ega edi:
• Ijro c h i m uhiti — devorlariga soni quyi IN F va yuqori SUP
chegaraga ega IN F = 1 dan SUP gacha ta rtib raqami berilgan:
tokcha(1), tokcha(2),
tokcha(7), ...,tokcha(21),
tokcha(l963), ...
ba’z ila rin i yopib qo‘yish im ko n i bo‘lgan tokchalar o‘rnatilgan
doira shaklidagi xona;
• Ijrochining ko ‘rsatm alar tizim i — quyidagi ko‘rsatmalardan
iborat:
o‘ tkaz tokcha(N ), tokcha(M )
o‘ tkaz tokcha(N ), Z t
o‘ tkaz Z t, to kch a (M );
• Bajara oladigan am allari — buyum ni b ir tokchadan boshqa
tokchaga o ‘tkazishda o ‘tkazilayotgan tokchani b o ‘shatib
o‘tkazish; Z t tokchaga ix tiy o riy tokchaning nusxasini olish
m a’nosida o ‘tkazish; ix tiy o riy tokchada Z t tokchaning
nusxasini o ‘tkazish; Ek n o m li ekranchada Z t tokchadagi
buyum ning tartib raqam ini aks ettirish va Ek ga b iro r natural
son o ‘tkazilsa Z t tokchada shu songa mos ta rtib raqam li
tokchaning nusxasini o‘tkazish; arifm etik am allarni bajara
olish; sonlar va tokchalardagi buyum larni m iqdoriy kattaliklari
ustida tekshirilayotgan quyidagi oddiy
= (teng), <>(teng emas), < (kich ik), < = (katta emas), >(katta),
> = (kich ik emas)
shartlarni va m antiqiy amallar asosida hosil qilingan birikkan
shartlarni tekshirib m antiqiy xulosa chiqara olish, barcha takrorlash
tu zilm a la rin i bajara olish.
Unga algoritm larni yozadigan inson Bek n o m li bola bo‘lib ,
u n i qilgan ish la rin i munosib baholab, endi dasturchi deb atasak
170
ham bo ‘ladi. Saralovchi I I I im ko n iya tla rin i oshirish, ya’n i yangi
m uhit barpo etish yoki dasturiga o ‘zgartirish k iritis h yoki tuzilishiga
yangi qismlar qo‘shish Bekning ota-onasi xohishiga bog‘liq edi.
Qarangki, o ‘g‘illa ri 2 yoshga to ‘lganda quyidagi im koniyatlar bilan
boyitib Saralovchi M nom li yangi ijro c h i hosil qilishdi:
• Ijro c h i m uhiti — devorlariga soni quyi va yuqori chegaraga
ega tartib raqam lari berilgan ko‘p qavatli (endi qulaylik uchun
tokcha(k) o ‘rniga t(k ) deb yozamiz):
t1(1), t1(2),
t1(7),
t1(21),
t1(n ) (1-qavat)
t2(1), t2(2),
t2(4),
t2(20),
t2(m ) (2-qavat)
tp(1), tp(2 ),
tp(5 ),
tp(10),
tp (k) (p-qavat)
ba’z ila rin i yopib qo‘yish im koni bo‘lgan tokchalar o‘rnatilgan
doira shaklidagi xona;
• Ijrochin ing ko ‘ rsatm alar tizim i — quyidagi ko ‘rsatmalardan
iborat:
o‘tkaz tx (N ), ty (M )
o‘tkaz tx (N ), Z t
o‘tkaz Z t, tx (M )
o‘tkaz tx (N )+ A , tz (K )
o‘tkaz tx (N )-A , tz(K )
o‘tkaz tx (N )-A , tz(K )
o‘tkaz tx (N )/A , tz(K )
o‘tkaz A + ty (M ), tz(K )
o‘tkaz A -ty (M ), tz(K )
o‘tkaz A -ty (M ), tz(K )
o‘tkaz A /ty (M ), tz(K )
bo‘shat A
bunda x, y ix tiy o riy qavat tartib raqam lari, • — ko‘paytirish
va / — bo ‘lish am allari, A — qandaydir tokcha yoki son;
• Bajara oladigan am allari — Saralovchi I I I ning amallariga
qo‘shimcha tokchadagi buyum lar ustida tokchani bo‘shatish,
ya ’n i bo ‘ shat A, m iq d o riy qo‘ shish (o s h iris h ), a yirish
(kam aytirish), ko‘paytirish (marta oshirish) va bo‘lish (marta
kam aytirish) am allari:
tx(n )+ ty(m ), tx (n )-ty (m ), tx(n)^ty(m ), tx (n )/ty (m ), tx (n )+ A ,
tx(n )-A , tx(n)^A, tx (n )/A , A + tx(n ), A -tx(n ), A^tx(n), A /tx (n ),
tx (n )+ Z t, ...;
• Yuqoridagi am allarni bajara olmasa IN K O R holat yuzaga
keladi, masalan, o‘ tkaz t2 (5 ) - t1 (4 ), t3 (2 ) ko ‘rsatmasi t2 (5 )
< t1 (4 ) bo‘ladi, chunki m anfiy sondagi buyum yo ‘q.
171
Ijro c h i Saralovchi M ning bajaradigan am allarini tushunib olish
lo z im b o ‘ la d i. A gar, m asalan, o ‘ tka z t2 (5 )+ t1 (4 ), t3 (2 )
ko ‘rsatmasida 2-qavatdagi 5-tokchadagi buyum nusxasi m iqdoriga
1-qavatdagi 4-tokchadagi buyum nusxasi m iqdori qo‘shilib natijaga
mos m iqdordagi buyum 3-qavatdagi 2-tokchaga o ‘tkazilsa, o‘tkaz
2 1 /t1 (4 ), t3 (2 ) ko ‘rsatmasida 21 soni 1-qavatdagi 4-tokchadagi
buyum m iqdoriga bo ‘lin ib , natijaning m iqdoricha buyum nusxasi
3-qavatdagi 2-tokchaga o ‘tkaziladi. A lbatta, bu hollarda t3 (2 )
tokchadagi buyum avval tashlab yuborilib, keyin natija m iqdoricha
buyum nusxasi o ‘tkaziladi. Agar t3 (2 ) tokchadagi buyum ni ham
shu tokchada saqlab qolish kerak b o ‘lsa, u holda ko ‘rsatm ani
o‘tkaz t2 (5 )+ t1 (4 )+ t3 (2 ), t3 (2 ) yo ki o‘tkaz 2 1 /t1 (4 )+ t3 (2 ),
t3 (2 ) kabi yozish kerak bo ‘ladi. Quyida bu amallarga mos rasm li
o ‘ t k a z t 2 ( 8 ) - t l ( 3 ) , t l ( 4 )
Do'stlaringiz bilan baham: |