Ijrochilar va dasturlash tillari
Avvalgi boblarda tu rli ijro ch ila r bilan tanishdik va algoritm lar
tu zd ik. E n d i ba‘z i dasturlash tilla rid a nom lar, k o ‘rsatm alar,
tuzilm alar va boshqalar qanday bo‘lis h in i ko ‘rib chiqam iz. Biz
ko‘rm oqchi bo‘lgan dasturlash tilla rid a o ‘xshashliklar ko‘p. Masalan,
ularning alifbosi quyidagi asosiy qismlardan iborat:
Lotin alifbosining 26 ta harfi:
Aa, Bb, Cc, D d, Ee, Ff, Gg,
H h, Ii, Jj, K k, L l, M m , N n , Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, T t, U u, Vv,
Ww, Xx, Yy, Zz ;
O ‘nta arab raqami:
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ;
A rifm etik am al belgilari: +
( q o ‘sh ish ),
—
(a yirish ),
* ( k o ‘paytirish), / (b o‘lish);
M unosabat belgilari:
=(teng), <>(teng emas), <(kichik),
<=(katta emas), >(katta), >=(kichik emas);
M axsus belgilar:
. (nuqta), , (vergul), ; (nuqtali vergul),
‘ (apostrof), « (q o ‘shtirnoq),
! (undov), ? (so ‘roq), % (foiz), $
(dollar belgisi), @ (tijorat belgisi), & (ampersand),
(b o ‘shliq,
ekranda tasvirlanmaydi), (, ), {, }, [, ] (turli qavslar);
Mantiqiy amallar:
AND
(«VA» — m antiqiy ko ‘paytirish am ali),
OR
(«YO KI» — m antiqiy qo‘shish am ali),
NOT
(«EMAS» — m antiqiy in ko r am ali).
Yodingizda bo‘lsa, nom va qiymati o‘zgaradigan m iqdorlar haqida
aytib o‘tgan edik. Yana dasturlash tillarida quyidagilar qo‘llaniladi:
Konstantalar (o‘zgarmaslar)
— dastur ishlashi davomida qiym ati
o ‘zgarmaydigan m iqdorlar;
O ‘zgaruvchilar
— dastur ishlashi davomida qiym ati o‘zgaradigan
m iqdorlar;
Algebraik ifodalar
— a rifm e tik am allar b ila n bog‘langan
o ‘zgarmaslar, o ‘zgaruvchilar va funksiyalar;
Operatorlar
— dasturlash tilin in g b iro r tugallangan am alini
berish uchun m o‘ljallangan buyrug‘i, operatorlar BASIC da «:»
bilan, PASCAL va D E L P H I da «;» bilan ajratiladi;
Funksiya va protseduralar
— o‘z nomiga ega bo‘lgan alohida
dastur qism lari (bloklari). Ularga asosiy dasturdan m urojaat etiladi;
201
N ishonlar — dasturda boshqarish uzatilayotgan operatom i
ko‘rsatadi. H ar b ir dasturlash t ili yuqoridagi tushunchalar bilan
bog‘liq o ‘z sintaksisiga, maxsus xizm atchi so‘zlariga ega. Dastur
yozishdan avval unda ishtirok etadigan m iqdorlarni aniqlab olish,
o‘zgaruvchilarga nom berish va ularn i tavsiflash (tu rin i ko‘rsatish)
kerak bo‘ladi. Shundan so‘nggina dasturning asosiy qismi boshlanadi.
H ar qanday dasturlash t ili, odatda, quyidagi ik k i qismdan
tashkil topadi:
• tavsiflash qism i, PASC AL va D E L P H I da VAR xizm atchi
so‘z i b ila n boshlanib va B E G IN xizm atchi so‘zidan o ld in
tugaydi;
• asosiy qism, PASCAL va D E L P H I da B E G IN xizm atchi
so‘zi bilan boshladi hamda END xizm atchi so‘zi bian tugaydi.
Dasturlash tilla rid a asosan uch x il: o ‘zgarmas, o ‘zgaruvchi
(masalan, A tokcha) va massiv (jadval, masalan, biz ishlatgan
qavatli tokchalar) ko‘rinishidagi m iqdorlar qo‘llaniladi. U lar belgili,
satrli, m antiqiy va sonli turdagi qiym atlarni qabul q ilish i m um kin.
O ‘zgarmas m iqdorlar
B e lg ili o ‘zgarmaslar ajratish belgisi ichiga olingan b itta belgi -
harf, raqam yo ki maxsus belgidan iborat. Masalan:
Do'stlaringiz bilan baham: |