Aldegidlar, ularning tuzilishi, kimyoviy xossalari, chumoli va sirka aldegidlarining olinishi va ishlatilishi

Aim.uz

ALDEGIDLAR, ULARNING TUZILISHI, KIMYOVIY XOSSALARI, CHUMOLI VA SIRKA ALDEGIDLARINING OLINISHI VA ISHLATILISHI.


Aldegidlar, ularning tuzilishi : molekulasi tarkibida adegid gruppasi bo’lgan moddalar aldegidlar deyiladi. Aldegidlar karbonilli birikmalarning vakillari hisoblanadi.
Aldegidlarning molekulasida aldegid gruppasi bo’lgan alifatik va aromatik uglevodorodlarining hosilasidir.
Alifatik qatorning aldegidlari :

• 
  Umumiy formulasi n≥o
  

• 
  Molyar massasi M = 14n + 30;
  

• 
  Nomenklaturadagi harakterli qo’shimchasi “al”
  

• 
  Molekula tuzilishining o’ziga xosligi :
  

Karbonil gruppasidagi uglerod atomi hamisha zanjirning oxirida bo’ladi ;
Karbonil gruppasidagi uglerod atomi sp² gibridlanish holatida bo’ladi;

• 
  Zanjirda uglrod atomlari soni bir xil bo’lgan ketonlar bilan izomer bo’ladi.
  

• 
  To’yinmagan radikalli aldegidlar ham mavjud, masalan :
  

U larning birinchi ikki vakili chumoli va sirka (H – CHO, CH₃ – CHO) aldegidlari gazlar, C₃H₆O propiandan C₁₁H₂₃CHO gacha suyuqliklar, C₁₂H₂₅-CHO dan yuqori qattiq moddalar. Agar aldegid gruppadagi ikkala bo’sh bog’ga radikallar birikkan bo’lsa, bunday molekulalarga ketonlar deyiladi va quydagi umimiy formula bilan ifodalanadi.

Ikki valentli radikal keto yoki okso gruppa deb ataladi.


Normal tarmoqlanmagan tuzilishli to’yingan aldegidlarning gomologik qatori