Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot-texnologiyalari unversiteti
Fan: O’zbekiston Tarixi
Guruh: HSM024-1
Talaba: Yahyoyev Komronbek
O’qituvchi:Bobojonov Hasan
Vazifa: 3-nazorat savollari
Savollar
1. Davlat tushunchasining mazmun mohiyati nimada?
2. Davlatning shakllanishi va paydo boʻlishidagi asosiy omillarni koʻrsating.
3. Oʻrta Osiyodagi ilk davlatlarning boshqaruv tizimi qanday boʻlgan?
4. Katta Xorazmning geografik oʻrnini toping.
5. Qadimgi Baqtriya va Soʻgʻd hoqimligining davlat boshqaruv tizimi qanday boʻlgan?
6. Oʻrta Osiyoga ajnabiy bosqinchilarning hujumi qanday oqibatlarga olib keldi?
7. Salavkiylar qachon va qanday qilib hokimiyat tepasiga keldi?
8. Yunon-Baqtriya davlati Salavkiylar davlatidan qachon, qanday ajralib chiqqan?
9. Oʻrta Osiyoda mahalliy davlatchilik qanday rivojlandi?
10. Qadimgi Dovon va Qangʻ davlatlarining boshqaruv tizimi qanday boʻlgan?
11. Kushon saltanatining geografik oʻrnini aniqlang.
12. Kushon podshohligidagi ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayotning rivojlanish jarayoni qanday kechgan?
13. Davlatlarning rivojlanishida Buyuk ipak yoʻlining roli qanday boʻlgan?
Javoblar
1) Davlat- uyushmalarni oʻzining ma’lum hududi, chegaralariga ega boʻlib, iqtisodiy-geografik makon-katta bir viloyat sifatida shakllanib borishi. Davlat-o’zining ma’muriy chegarasidagi barcha aholining ma’lum bir tartibda o’rnatilgan qonun-qoidalarga bo’ysungan holda davlat boshqaruvchisi va amaldorlarining xalq manfaatlarini ko’zlagan tarzdagi boshqaruvi.
2) Asosiy omillar: Bir xil etnik tuzilishga ega, millati, tili va madaniyati bir xil bo’lgan aholining asta-sekin jipslashuvi; Madaniyatning rivojlanishi natijasida insonlarda kuchlining kuchsizdan ustunligini, zug’umini cheklash va tartibga solish maqsadida aholi orasidan boshliqlarni saylash; Qo’shni qabilalardan mudofalanish maqsadida chegaralar shakllantirish; Tenglikni saqlash uchun qonun- qoidalar o’rnatish;
3)Davlatlarda o’zining poytaxti bo’lgan. Davlat boshlig’i davlatni poytaxtdan turib boshqargan. Har xil viloyatlar tashkil etilib, ularga davlat boshlig’iga bo’ysunuvchi hokimlarning tayinlanishi.
4)”Katta Xorazm” davlat uyushmasi ittifoqi hududi hozirgi Xorazm yerlari bilan chegaralanib qolmay, balki uning atroflari – hozirgi Qoraqalpogʻiston, Marv hamda Amudaryoning quyi oqimigacha boʻlgan yerlarni oʻz ichiga olgan.
5) Davlatlarda o’zining poytaxti bo’lgan. Davlat boshlig’i davlatni poytaxtdan turib boshqargan. Har xil viloyatlar tashkil etilib, ularga davlat boshlig’iga bo’ysunuvchi hokimlarning tayinlanishi.
6) Bu davrda Baqtriya madaniyatida yunon madaniyatining ta’siri birmuncha kuchaydi.Hududga yunon yozuvi, yunon ogʻirlik oʻlchov birliklari, pul munosabatlari, hunarmandchilik va ellin san'ati kirib keladi. Moddiy va badiiy madaniyat, savdo va shahar sozlik yangicha yoʻnalishda rivojlana boshlaydi. Oʻz navbatida, yunonlar mahalliy madaniyat va an'analarni qoʻllay boshlaganlar. Natijada, aralash madaniyatning-yunon va mahalliy sharq madaniyatininig tashkil topish jarayoni yuzaga keldi.
7) Ulkan saltanatga asos solgan Aleksandr Makedonskiy miloddan avvalgi 323- yilda vafot etadi. Uning vafotidan keyin bepoyon davlat uch qismga: Makedoniya, Misr va Suriyaga boʻlinib ketadi. Bu davlatlar Aleksandrning eng yaqin safdoshlari tomonidan boshqariladi. Uzoq davom etgan oʻzaro urushlardan keyin, miloddan avvalgi 312- yilda lashkarboshilardan biri Salavk Bobil davlati hukmdori boʻladi. Salavkiylar davlati tarkibiga Mesopotamiya, Eron, Parfiya, Natriya, Soʻgʻdiyona davlatlari kirgan edi.
8) Antiox I ning gʻarbga qilgan harbiy yurishlari natijasida sharqiy viloyatlar ma’lum darajada uning e'tiboridan chetda qoldi. Bundan foydalangan sharqiy viloyatlar mustaqil siyosat yurita boshlaydilar. Natijada mil.av. 250- yillarga kelib, Oʻrta Osiyoda salavkiylar davlatidan ikkita – Parfiya, keyin esa Yunon-Baqtriya davlatlari ajralib chiqadi. Yunon-Baqtriya davlati salavkiylar sulolasidan boʻlgan Diodot davrida tashkil topadi.
9) Mil. av. III asr oxiri – mil.av. II asrda Fargʻona Dovonda, Soʻgʻdda alohida shahar-davlatlar shakllanadi. Ayni shu davrda Qangʻ davlati qaror topishi yuz bergan. Bu davlatlarning har biri oʻz tangalarini zarb etgan.Tadqiqotchi olimlarning fikriga koʻra, Fargʻona vodiysida davlatchilik V-IV asrlarda paydo boʻlgan. Mil. av. II-I asrlarga oid Xitoy manbalrida qadimgi Fargʻona keng, boy va koʻp aholili, 70 dan ortiq katta va kichik shaharlari bor deb tilga olinadi.Bularning barchasi mahaliy davlatchilikning ilk namunasi edi.
10) O’rta Osiyodagi ilk mahaliy davlatchilik davrda Dovon davlati oʻzining “afsonaviy” va “samoviy” otlari bilan shuhrat qozongan. Dovon argʻumoqlari mamlakatdan tashqarida ham xususan, Xitoyda qadrlangan. Dovonliklar usta savdogar hisoblanganlar va foyda ustida raqobatlashganlar. Mil.av. II asrning oxirlarida Xitoy imperatorlari Dovonni bosib olishga bir necha bor harakat qiladilar. Ammo Xitoy qoʻshinlari istexkomga aylantirilgan Dovon qal'alarini sindirishga ojizlik qiladilar. Shuningdek, qoʻshni davlatlar tomonidan qoʻllab-quvvatlangan dovonliklar xitoyliklar ta’siriga tushmasdan oʻz mustaqilliklarini saqlab qola oladilar.
Qangʻ davlatining asosiy aholisi oʻtroq va yarim oʻtroq boʻlib uning hududida koʻchmanchi chorvadorlar ham yashar edi. Oʻtroq aholi asosan vodiyda yashab, dehqonchilik, bogʻdorchilik va hunarmandchilik bilan shugʻullanib kelgan. Sun'iy sugʻorish ishlari yaxshi yoʻlga qoʻyilgan.Chorva mollarining koʻpchiligi qisman koʻchmanchi va yarim oʻtroq xolda yashovchi aholi ixtiyorida boʻlgan. Qangʻ podshohlari, ya’ni xoqonlari va ularning xonadoniga yaqin kishilar boy chorvadorlardan boʻlgan. Qangʻ hukmdorlarining markaziy shaharlari ikkita boʻlib, yozni ’trorda, qishlovni Qangʻdizda (uning harobalari Toshkent viloyati Oqqoʻrgʻon tumanida) oʻtkazar edilar.Qangʻliklarda koʻplab qal'a va koʻrganlar boʻlib, ular dushman qamal iga bardosh beradigan qilib qurilgan. Ularda hunarmandchilikning turli sohalari yaxshi rivojlangan. Qangʻ harobasidan, Choshtepa va Toshkent vohasi boshqa tepaqoʻrgʻonlardan topilgan arxeologik ashyolar Qangʻ davlati madaniyatining namunasi hisoblanadi.
11) Kushon davlatining geografik o’rni: Parfiya, hozirgi Afgʻoniston hududi va Kashmir,Hindistonning markaziy viloyatlari, Hozirgi Namangan viloyati Kushon qishlogʻi va Kosonsoy tumani davlatning asosiy hududlari.
12) Buyuk ipak yoʻli tarmoqlarida joylashgan Kushon podshohligi gullab yashnadi. Koʻpdan-koʻp yangi shaharlar bunyod etildi. Bu davrda koʻplab sugʻorish inshootlari qurilib, yangi yerlar oʻzlashtirildi. Shaharlar qurilishida aniq binokorlik qoidalari amalga oshirilgan. Shaharlar toʻgʻri burchakli boʻlib, qalin devorlar bilan oʻralgan. Shahar tuzilishiga koʻra, u bir necha qismlarga boʻlingan: hokim saroyi (qal'a), hunarmandchilik ustaxonalari, guzarlar, alohida ibodatxonalar joylashgan qismi, savdo maydoni va boshqalar tartibli ravishda joylashgan edi.Kushon podshohligi iqtisodiyotining asosini sugʻorma dehqonchilik, savdo va hunarmandchilik tashkil qilgan.
13)Buyuk ipak yo’li tarixdagi O’rta osiyo davlatlarining o’zaro oldi-berdi, savdo-sotiq, madaniyat almashinuvining imkonini berdi. Buyuk ipak yo’lidan o’tadigan savdo, yuk karvonlari turfa xil xalqlarning buyumlari bilan to’la bo’lgan. Bu esa xalqlarning madaniyat almashinuviga olib kelgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |