Ал ва КҲК лар Физика курси молекуляр физика бўлимининг Э

Термодинамик усул

19- асрнинг биринчи ярмига келиб, иссиқлик техникаси кучли ривожланиши натижасида иссиқлик техникасининг назарий асослари яратилди ва натижада иссиқлик машиналарида иссиқликни механик ишга айлантириш қонуниятларини ўрганиш ҳамда бундай айланишлар учун энг қулай шарт-шароитларни аниқлаш имконияти вужудга келди.
Бу усул асосан макроскопик жисмлар иштирокидаги иссиқлик ҳодисаларини ўрганишда кенг қўлланилади, бунда жисмларнинг ички тузилиши ва ҳодисаларнинг ички “механизми” эътиборга олинмайди. Текширилаётган системанинг хоссаларини тавсифловчи, осонгина ўлчанадиган бир нечта параметрларни танлаб олиб, тажрибалардан уларни ўзаро боғлайдиган муносабатлар аниқланади. Сўнгра умумий қонуниятлардан (масалан: энергиянинг сақланиш қонуни, термодинамиканинг бош қонунлари ва ҳ. к) фойдаланиб, ҳодисанинг назариясини ишлаб чиқиш ва тажриба йўли билан олинган миқдорий боғланишларни тушунтириш мумкин.
Масалан: газ қонунларини ўрганишда нормал шароитларда унинг ҳолатини тўртта параметр (босим, ҳарорат, ҳажм ва масса) билан ҳарактерлаш мумкин. Тажриба йўли билан газ қонуни

топилган, бу ерда ва - газнинг массаси ҳамда моляр массаси, - универсал газ доимийси. Бу қонунни ҳарорат ва босим каби тушунчаларнинг табиатини аниқламай туриб ҳам келтириб чиқариш ва амалда текшириш мумкин.
Термодинамик усул қўлланилганда, баъзи ҳолларда нотўғри тушунчалар танлаб олинган бўлиб, пировард натижада тўғри хулосалар ва миқдорий муносабатларни олиш мумкинлигини таъкидлаш зарур.
Масалан: Карно иссиқлик назариясини ишлаб чиқиш учун умуман нотўғри бўлган ва ҳозир рад этилган “теплород” тушунчасидан фойдаланган бўлса ҳам, унинг назариясидан олинган миқдорий муносабатлар ҳанузгача ўзининг илмий қийматини йўқотгани йўқ.
Бу ҳолда ҳар иккаласи ҳам жуда кўп сонли заррачалардан ташкил топган системаларнинг ҳоссаларини турли нуқтаи назарлар асосида ўргангани учун, статистик ҳамда термодинамик методлар ўзаро бир-бирини аниқлаштиради ва тўлдиради.

3.