Al-bukhariy university

Variant № 33	AL-BUKHARIY UNIVERSITY	Davlatov Faxriddin Eshmamatovich
Yakuniy nazorat 1. Ishlab chiqarishning samaradorligi 2. Oligopoliya nima va uning vujudga kelish sabablarini tushuntiring. 3. Budjet taqchilligi nima? Ijobiy va salbiy budjet taqchilligini tushuntiring Tuzuvchi: D.Iminoxunova

1.Ishlab chiqarish samaradorligi — korxona miqyosida iqtisodiy faoliyat, iqtisodiy dasturlar va tadbirlarning foydali natijalar berishi, olingan iqtisodiy samaraning muayyan qiymatga ega boʻlgan resurslarni qoʻllagan holda eng yuqori ishlab chiqarish hajmiga erishishga sabab boʻlgan ishlab chiqarish omillari, resurslar sarflariga nisbati bilan tavsiflanadi. Ishlab chiqarish samaradorligi korxona faoliyatining yakuniy natijasini koʻrsatadi. Miqdoriy jihatdan ishlab chiqarish samaradorligini mahsulot ishlab chiqarish uchun sarf qilingan mehnat miqdori bilan oʻlchash mumkin, lekin mehnat sarfini aniq oʻlchash ancha qiyin. Shu sababli, ishlab chiqarish samaradorligi mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligi; ishlab chiqarish vositalaridan va kapitaldan foydalanish samaradorligi koʻrsatkichlari bilan aniqlanadi. Korxonalarda ishlab chiqarish samaradorligining umumlashgan koʻrsatkichi tovar ishlab chiqarish surʼatlarining oʻsishi hisoblanadi, undan tashqari puldagi harajatlar birligiga toʻgʻri keladigan mahsulot hajmi, balans foydaning asosiy va aylanma fondlar yigindisiga nisbati, toʻla tannarx koʻrsatkichlari muhim ahamiyatga ega.

2.Oligopoliya — tarmoqdagi bir necha yirik ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchining narx va ishlab chiqarish hajmini belgilashdagi hukmronlik holati hisoblanadi.
Oligopoliya (oligo... va yun. poleo — sotaman) — bozorni tashkil etish shakllaridan biri. Guruh monopoliyasi, oz sonli yirik korxona (firma)larning bozorda yoki bironbir xoʻjalik soxasida hukmronligi.Oligopoliya uchun bozorda bir necha sotuvchining boʻlishi xos, ammo umumiy bozor sav-dosi hajmida ulardan har birining hissasi juda katta boʻlganidan, har bir sotuvchi oʻzi taklif etadigan mahsulotlar miqdorini oʻzgartirishi bilan narxlarda ham oʻzgarishlar yuz beradi.
3. Byudjet taqchilligi, byudjet kamomadi — byudjetlati harajatlarning daromadlardan ustun boʻlishi. Kamomad rejali ravishda belgilanishi ham mumkin. Koʻpincha Byudjet taqchilligi rejalashtirilgan byudjet bilan ijro etilgan byudjetning nomutanosibligi natijasida sodir boʻladi va harajatlarning daromadlardan yuqori boʻlganligini koʻrsatadi. Davlatning Byudjet taqchilligi ni qoplash kredit emissiyasi yoki boshqa manbalar, shu jumladan muomalaga turli muddatli davlat obligatsiyalarini chiqarish hamda aholi yoki yuridik shaxslar oʻrtasida joylashtirish evaziga amalga oshiriladi.