«актуальные вопросы развития социального сектора экономики: отечественный и зарубежный опыт»

 
 
 
1-расм. Иқтисодий салоҳият тузилишида саноат
салоҳиятининг ўрни[5] 
“Иқтисодий салоҳият” тушунчасига нисбатан жуда яқин бўлган 
тушунчалардан бири бу - “ҳудудий салоҳият”дир. 
“Ҳудудий салоҳият” - ҳудуднинг хом - ашё манбаи ва барча фойдаланиш 
мумкин бўлган ресурсларини ишлаб чиқара олиш қобилияти ва имкониятлари 
даражасини кўрсатиб беради.
Ш.Х.Назаров тадқиқотларида ҳудуднинг саноат салоҳиятига алоҳида 
эътибор қаратилади ва унинг асосий мақсади сифатида, саноат маҳсулотининг 
меҳнат унумдорлигини ошириш учун шароитлар яратиш, ишлаб чиқаришни 
модернизациялаш, техник ва технологик янгилаш, ҳудуднинг ишлаб чиқариш 
Иқтисодий салоҳият 
Ишлаб 
чиқариш 
АСМ 
Алоқа 
Қурилиш 
Транспорт 
Саноат
ЭКСПОРТ 
- ташқи савдонинг 
географик 
тузилиши 
- ташқи савдонинг 
товар тузилиши 
 
 
ЭЛЕКТР-ЭНЕРГИЯ, 
ГАЗ ВА СУВ 
ИШЛАБ ЧИҚАРИШ 
ВА ТАҚСИМЛАШ 
МЕҲНАТ 
- иқтисодиётда 
аҳолининг 
бандлик 
даражаси 
- фаол иш 
қидирувчилар 
 
ҚАЗИБ ОЛУВЧИ 
САНОАТ 
ТАБИИЙ-
РЕСРУСЛАР 
- минерал хом-
ашё 
- ёқилғи-
энергетика 
- ер 
- ўрмон 
- сув 
- рекрация 
 
 
ҚАЙТА ИШЛОВЧИ 
САНОАТ 
ИЛМИЙ-ТЕХНИК 
- фундаментал илмлар 
- амалий илмлар 
- ихтиро ва янгиликлар 
- янги технологиялар 
- тажриба-эксперт 
базалари 
- юқори малакали 
илмий-техник ва 
лойиҳаловчи кадрлар 
- инновацион фаолият
 

---

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE 
«ACTUAL ISSUES OF THE DEVELOPMENT OF THE SOCIAL SECTOR OF THE 
ECONOMY: DOMESTIC AND FOREIGN EXPERIENCE»
 
ANDIJAN, UZBEKISTAN, MAY
 2020
 
277 
«Иқтисодиётнинг ижтимоий секторини ривожлантиришнинг долзарб масалалари: миллий ва хорижий тажриба» 
«
Актуальные вопросы развития социального сектора экономики: отечественный и зарубежный опыт
»
 
инфратузилмасини ривожлантириш ҳамда ҳудуд саноатининг ассортимент 
базасини диверсификациялаш масалалари эса, унинг вазифалари сифатида 
эътироф этилади. Мазкур тадқиқотда саноат салоҳиятини ошириш омиллари 
сифатида қуйидагилар белгиланади [7]: 
саноат салоҳиятини баҳолаш ва саноат мажмуасининг қиёсий устунлигини 
аниқлаш, ишлаб чиқариш қувватларининг технологик даражасини баҳолаш; 
саноат ишлаб чиқаришининг диверсификацияланганлик даражаси, юқори 
қўшилган қийматда тармоқнинг улуши ва қайта ишловчи саноат ишлаб 
чиқаришнинг улуши; 
ишлаб чиқаришнинг инновацион - имитацион қобилиятини баҳолаш, 
хомашё ресурслари билан таъминланганлик даражаси, юқори малакали кадрлар 
билан таъминланганлик ҳамда маркетинг ҳолати ва бошқалар. 
О.В.Баканач ва К.В.Гаусларнинг фикрича [1] - “саноат салоҳияти” саноат 
корхоналарининг рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқариш ва яратишга 
бўлган ялпи қобилиятларидир. Муаллифларнинг қайд этишича, саноат 
салоҳияти ривожланишининг энг муҳим йўналишлари бу унинг янгиланиши, 
технологик модернизация, тармоқларнинг жадал ривожланиши, нисбатан илғор 
ва технологик муносабатлардир. 
А.П.Свинцова ўз тадқиқотларида эса, саноат салоҳиятини қуйидагича 
таснифлаштирилади[8]: 
1. Фонд салоҳияти: а) техник ва технологик салоҳият; б) илмий техник 
салоҳият (инновацион салоҳият ва информацион салоҳият); в) инвестицион 
салоҳият (корхоналарнинг ички хусусий маблағлардан фойдаланиш салоҳияти, 
инвестицион жозибадорлик салоҳияти). 
2. Кадрлар салоҳияти: а) ижтимоий салоҳият; б) профессионал ўсиш 
салоҳияти; 
3. Маҳсулот салоҳияти: а) сотилган маҳсулот салоҳияти; б) маҳсулот 
сифатининг салоҳияти; в) корхонани диверсификациялаш салоҳияти - янги 
маҳсулот ишлаб чиқариш имкониятлари. 
Ишлаб чиқариш салоҳияти [productive potential] - бу иқтисодий тизимнинг 
(мамлакат, ҳудуд, компания, корхона) муайян ишлаб чиқариш омиллари 
ҳажмида мумкин бўлган максимал ишлаб чиқариш ҳажми ва имкониятлар 
даражаси бўлиб, у тизимнинг технологик тараққиёт даражасини ўзида ифода 
этади[6]. 
И.Х.Цогоев тушунтиришларига кўра, “саноат салоҳияти” саноат 
ташкилотларининг ресурслардан фойдаланиш натижадорлигининг мумкин 
бўлган максимал имкониятларини ифодаловчи умумлашган миқдорий 
баҳосидир. Муаллифнинг қайд этишича, саноат салоҳияти аҳамиятли даражада 
ялпи қўшилган қийматни шакллантириш жараёнида иштирок этувчи барча 
ресурслардан максимал даражада фойдаланиш имкониятидир[9]. 
Юқорида таъкидланганидек, салоҳият тушунчасининг ягона умумқабул 
қилинган таърифи бўлмаганидек, “ишлаб чиқариш салоҳияти” тушунчасининг 

---