Актуальные научные исследования в современном мире iscience. In. Ua

«MODERN SCIENTIFIC CHALLENGES AND TRENDS»
 
SCIENCECENTRUM.PL 
ISSUE 3 
ISBN 978-83-949403-3-1 
167
Tarlon maskan tutg‗on tog‗dan ayrildim. 5 // 42. 
Shariat so‗zi. Bu esa shariatga to‗g‗ri kеlar, – dеb, nikoh qiyib, Tohirjon bilan 
Mohimjonni bir maydonda qoldirib qo‗yib qaytdilar. 5 // 40. 
Oshiq so‗zi. Shamsi qamar yuzli, qoshi hilolim,
Mеn sanga oshiqman, o‗zinga ma‘lum,
Majnunman ishqingda, Layli misolim,
Qizil gulim, olma, norim, qol endi. 5 // 75. 
Yuqorida tahlil qilingan misollardan quyidagi xulosalarni aytish mumkin. Arab 
lug‗aviy qatlamiga mansub so‗zlarning aksariyati diaxron jihatdan yasama bo‗lib, 
o‗zbek tili uchun ularning ko‘pchiligi tub so‘z bo‘lib, ularning ko‗pchiligi diniy 
tushunchalar bilan bog‘liq. Dostonlar arabiy leksika forsiy qatlamdan keyin turuvchi 
ikkinchi lisoniy o‗zlashma sanaladi. VIII asrdan boshlab arab istilosi natijasida yerli 
aholi bilan arablarn
ing aralashuv jarayoni boshlanadi. O‗rta Osiyoda Islom dinining 
qabul qilinishi, arab yozuviga o‗tilishi, maktab, madrasalarda arab tilining o‗qitilishi 
turkiy qatlamga arabiy so‗zlarning kirib kelishini kuchaytirdi. Dostonlar leksikasiga 
razm solinsa, asosan, boshqaruv, ijtimoiy-siyosiy sohaga oid atamalarning 
ko‗pligiga duch kelish mumkin.
Binobarin, dostonlar leksikasida umumturkiy qatlam asos bo‗lgani holda 
badiiy nutqning barkamolligini ta‘minlashda yordamchi omil sifatida forsiy, arabiy 
o‗zlashmalarga ham asosiy e‘tibor qaratiladi. Natijada tilning lug‗at boyligi tobora 
o‗sib, nutqiy barkamollik ro‗yobga chiqadi. 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 
1. 
Madrahimov O. O‘zbek tilining o‘g‘uz lahjasi leksikasi. –T.: ―Fan‖, 1973. 
2. Nosirov O., Yusupov M. An-
na‘im. – Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq 
merosi nashriyoti, 2003. 
3. 
Shamsuddin bir Xalaf Tabriziy.Burhoni qote‘. 2-jild. Nashrga tayyorlovchi va 
etimologik izohlar muallifi doktor Muhammad Mu‘in. – Tehron: Amiri kabir, 1375 
h.sh. 

---