Актив қуёш иситиш тузишларида эса қўшимча энеогетик асбоблардан фойдаланилади

Бевосита қуёш нурлари таъсирида инсоляцион биноларни иситишга мўлжалланган қурилмаларни икки асосий гуруҳга ажратиш: мумкин: фаол (актив), нофаол(пассив)
Инсоляцион пассив қуёш иситиш тизимларида хоналарни иситиш учун хҳеч қандай қўшимча энергетик қурилмалардан (электр иситишдан, газ иситишдан) фойдаланилмайдибундай хоналарда температура режими қуёш ҳисобига шаклланади.
Актив қуёш иситиш тузишларида эса қўшимча энеогетик асбоблардан фойдаланилади.
Актив қуёш иситиш тизимларига бошқаришда мураккаблиги сабали ўтган асрнинг 50- 80 йилларида оммалшиб кетмаган. Актив қуёш иситиш тизимларидан фойдаланиш анча қиммат ҳамдаир.
Пассив қуёш иситиш тузишларини бошқариш осон ва арзонлиги сабабли катта аҳамиятга эга.
Пассив қуёш иситиш тизимлари иш тамойилига кўра уч рутга бўлинади: бевосита бил восита ва изоляцияланган. Шимолий ярим шарда барча қуёш қурилмалари жанубга қараган ҳолда ўрнатилади.
Бевосита қуёш ҳисобига ишловчи пассив тизимларда қуёш нурлари жанубий шаффоф қопламалардан (...........) ўтиб уй ичида иссиқлик режимини шакллантиради.
Билвосита ишловчи пассив тузиларда қуёш нурлари қўшимча гелиотехник қурилмаларда иссиқликка айлантириб сўнг хонага узатилади.
Изоляцияланган пассив тузишларда қуёш нурлари қўшимча гелиотехник қурилмаларда иссиқликка айланиб акумлятор орқали хонага узатилади.
Изоляцион пассив қуёш иситиш тизимининг пирнципионал схемасини 1-расмда кўрсатилган.
Қуёш нурлари жанубий шаффоф тизимидан хона ҳавосида ва элементларида ютилади ҳамда иссиқликка айланади. Иссиқлик юнвестик ва нурланиш йўли билан хона ҳавосига узатилади.
Бу йўналишдаги дастлаки илмий тадқиқотлар бундан 80 йиллар аввал Ўзбекистонда В.Б. Вейнберг томонидан бошланган. Унинг лойиҳаси асосида Қоплонбек (аввалги Чимкент вилояти Қозоқистон) да унча катта бўлмаган гелиотехника лабораторияси қурилган.
Энергияга бўлган талабнинг кескин фикрланиши қазилма бойликлари яъни қайта тикланмайдиган энергия ресурсларининг камайишига олиб келди. Бу энергетик кризисдан инсоният икки йўл билан яъни мутлақо янги энергия манбаларини топиш ёки қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланиш ҳисобига чиқиши мумкин. Фукисима АЭС да бўлган фалокат дунё ҳам жамитини атом энергиясидан мутлоқо воз кечиш учн қарор қилиши бунга яққол мисолдир.
Қайта тикланувчи (қуёш, шамол, геотермалва ҳ.казо ), ........ энергия манбаларидан фойдаланиб ишловчи қурилмаларнинг ноқулай томони шунда уларнинг фойдали иш коэффицентлари жуда кичик, иш режим эса ностционар. Шунга қарамадан ҳозирги пайтда бутун дунёда, жумладан Ўзбекистонда ҳам ҚТЭМ дан фойдаланишга катта эътибор берилмоқда. Осиё тараққиётбанки билан ҳамкорликда ташкил этилган “International Solar Energy I institute” (халқаро қуёш энергияси) институти ҳам фикримизни тасдиқлайди.
Қуёш энергиясидан икки хил мақсадда фойдаланиш мумкин: тўғридан- тўғри электр –энергиясига айлантири; иссиқликка айлантириш.
Қуёш энергетик қурилмаларининг асосини ярим ўтказгичлар ташкил этган бўлиб, уларнинг ФНК ҳозирги пайтда тахминан атрофида (лаборатория шароитида)ҳолатда эса 8-20% атрофида. Асосий камчилиги нархининг қийматлиги ва ФИКнинг пастлигида.
Қуёш иссиқлик қурилмаларига мисол қилиб қуёш сув иситгич қурилмалари, сув чучутгич, мева қуритгич ва қуёш иссиқхоналарини мисол қилиш мумкин.
Қуёш иссиқлик қурилмалариниг афзаллиги улар тан нархининг арзонлиги ва ФИКининг нисбатан юқорилиги (50-60%)