Aktiv kislorodning hujayra hayotidagi o'rni

AKTIV KISLORODNING HUJAYRA HAYOTIDAGI O'RNI

Bajardi: Turdimurodov M.

206-I ped

Reaksiya turlari

• Tirik xujayralardagi reaksiyalarning 2 turi tafovut etiladi:
• - Endergonik reaksiyalar
• - Ekzergonik reaksiyalar

Organizmda 3 yоl orqali kislorod sarflanadi:

• 1 yоl - 90-95% O2 mitoxondrial oksidlaishga.
• 2 yоl - 5-10% mikrosomal oksidlanishga (asosan- 40% jigarda).
• 3 yоl - perekisli oksidlanishga (2-5%).

ATF makroergiklik tabiati

ATF – ahamiyati biologik energiyani zaxirasi. 1ta molekula ATFda 2 makroergik bogi mavjud. Ularni uzilishidan 32 kDj energii ajraladi..

• ATF xujayralarda dissotsiyalangan xolda uchraydi: ATF4-
• ATF4- ------> ADF3- Q Fn2- Q NQ
• 10-3 10-3 10-3 10-7
• Xujayradagi xar kanday jarayonlar HQ hosil bolishi bilan kuzatiladi va u buferlarga birikadi.

ATF makroergikligini sababi

• . 1 sababi: ATF, ADF va Fn konsentratsiya bir xil (10-3 moldan), lekin NQ konsentratsiya q 10-7 molga teng, solishtirma massalar ta’siri qonuniga binoan muozanat ong tarafga karatilgan.
• 2 sababi: ATF strukturasida 3 fosfat va 2ta angidrid bogi mavjud, shu sababli ATF molekulasi dum qismida konformatsion taranglik vujudga kelib bu esa elektrostatik itarish kuchini hosil bolishi tufayli ATF fosfat molekulasi beradi. Shu tufayli uziga kulayroq xolatga otadi ADF Q Fn, bu xolat turgunroq, bu 3-chi makroergiklini sababi.

Makroergik birikmalar

• Tarkibidagi bogni gidrolizi davrida erkin energiya beruvchi birikmalar makroergik birikmalar deb ataladi.
• ~ belgi bilan bu boglar kоrsatiladi.
• Modda almashinuvda makroergik birikmalar energiyaning donori va akseptori vazifasini bajaradilar.

Makroergik birikmalarning 2 turi tafovut etiladi: Energiya

• «akkumulyatori» vazifasini bajaruvchilar – ATF, ADF, GTF, STF, TTF
• Katabolizm davrida xosil bоluvchi makroergik birikmalar – fosfoyenolpiruvat, kreatinfosfat, atsetil-KoA, suksinil-KoA va boshqalar

• Biologik oksidlanish yoki tоqima nafas olishi deb - tоqimalarda organik moddalarni kislorod ishtirokida parachalanishi va karbonat angidridini ajralishiga aytiladi. Bunday oksidlanish jarayonida energiya ajralib chiqadi va оz tabiatiga kоra ekzoergonik jarayon xisoblanadi.
• Oz moxiyatiga kоra biologik oksidlanish va yonish bir xil jarayondir, chunki 1 molekula glyukozani yonishida xam, oksidlanishida xam karbonat angidridi, suv va 2780kDjG’mol energiya ajralib chiqadi:
• S6N6O12 + 6O2 q 6SO2 + 6N2O
• Yonishdan farqli past haroratda kechadi, alangasiz va suv ishtirokida.

• Bu jarayon mexanizmini yoritib berishda bir-necha nazariyalar taklif etilgan:
• 1. Baxning perekisli nazariyasi. Bu nazariyaga kоra yengil oksidlanuvchi moddalar ta’sirida kislorod molekulasining ikkala bogi emas, balki bitta bogi uziladi, sungra kislorod molekulasi tоliq oksidlanayotgan modda bilan birikib, peroksidaza fermenti ta’sirida oraliq maxsulot sifatida peroksid xosil bоladi.

• 2. Vodorodni faollanish nazariyasi Palladin va Viland tomonidan yaratilgandir.
• Bu nazariyaga kоra metabolitlar oksidlanishi oksidlanayotgan moddadan spetsifik degidrogenazalar ta’sirida N2 ajraladi. Palladinning fikriga kоra N2 xromogenlar bilan birikadi, Vilandning fikricha esa O2 bilan birikadi. Bu bir vaqtni оzida substratni oksidlanishi va pigmentni qaytarilishi bilan kechadi. Shuning uchun bu jarayon oksidlani-qaytarilish jarayoni xisoblanadi.
• S6N6O12 + 6N2O +12R q 6CO2 + 12RH2 (anaerob bosqich)
• 12RH2 + 6O2 q 12R + 6H2O (aerob bosqich)

• 3. Varburgning elektrolitik nazariyasi.
• Bu kislorod molekulasini oksidlangan molekula yordamida faollanishidir. Varburgning fikricha oksidlovchi modda bоlib gemin fermentlari molekulasi tarkibiga kiruvchi FeQ3 atomi xisoblanadi. Bu nazariyaga kоra oksidlanish-qaytarilish jarayonlari elektron va protonlarni ajralishi va birikishi natijasida sodir bоladi va oxirida aktivlangan kislorod proton bilan birikib suvni xosil qiladi.

• 4. Biologik oksidlanishning zamonaviy nazariyasi yuqorida qayd etilgan uchchala nazariyalarni оz ichiga oladi va Sent-Derdvi nazariyasi deyiladi. Bu nazariyaga asosan tоqimada metabolitni oksidlanishi bir yоla proton va elektronlarni ajralishi va ularni kislorod molekulasiga kiritilishi bilan boradi. Ammo elektron va protonlar tоgridan-tоgri kislorod bilan birikmay, balki spetsifik fermentlar va kofermentlar ishtirokida sodir bоladi.

Biologik oksidlanishda ishtirok etuvchi fermentlar:

• Biologik oksidlanishda ishtirok etuvchi fermentlar:
• Proton va elektronlarni oksidlanayotgan metabolitdan kislorodga оtkazilishi quyidagi 3 gurux fermentlar ishtirokida bоladi:
• 1.Piridinga bogliq bоlgan degidrogenazalar. Bu degidrogenazalarning kofermenti bоlib NAD va NADF xisoblanadi.
• 2. Flavinga bogliq bоlgan degidrogenazalar. Prostetik gurux sifatida FAD yoki FMN saqlaydi.
• 3. Sitoxromlar.

Пиридинга боғлиқ дегидрогеназалар коферменти НАД ёки НАДФ

Nafas olish zanjiridagi ferment komplekslar

Расположение ферментов дыхательной цепи и АТФ-синтетазы во внутренней мембране митохондрий.