Aktiv eksperimentni tayyorlash va o‘tkazish Reja: Aktiv eksperimentni rejalashtirish

1.Aktiv eksperimentni rejalashtirish.

Aktiv eksperimentni rejalashtirish ikki ko‘rinishda bo‘lishi mumkin: anxanaviy (klassik) bir faktorli va ko‘p faktorli.

Anxanaviy bir faktorli rejalashtirishda kirish ko‘rsatkichlarini (faktorlarni) chiqish ko‘rsatkichlariga ta’siri ketma-ket o‘rganiladi, shu bilan birga xar bir tajriba qatorida faqat bir faktorning darajasi o‘zgaradi, qolgan barchalari o‘zgarmas xolda bo‘ladi. Anxanaviy rejalashtirish moxiyatini, ikki faktorli eksperiment misolida ko‘rib chiqamiz, bunda chiqish ko‘rsatkichi U ikki faktorga bog‘liq bo‘ladi - X₁ va X₂ ga, yaxni U=F (X₁, X₂).

Ikki faktorli aktiv eksperimentni anxanaviy rejalashtirish matritsasi 7.1-jadvalda keltirilgan. Faktorlar darajasi, yaxni faktorlarning xususiy qiymatlari X₁^(p) va X₂^(q) bilan belgilangan. Bunda p, q - X₁, X₂ faktorlar darajasining nomerlari. Chiqish faktorlarining, X₁ faktorining p darajasida va X₂ faktorning q - darajasida olingan qiymati U_rq bilan belgilangan. Ko‘rib chiqilayotgan eksperimentda ikkala faktor uchun darajalar soni k beshga teng qilib olingan, bu anxanaviy rejalashtirish uchun minimaldir, yaxni k 5.

Matritsadan ko‘rinadiki, ikki faktorlarning turli darajalari kombinatsiyalarining soni 25 ga teng, yaxni ikki faktorli anxanaviy eksperimentda tajribalar soni N = kⁿ = 5² = 25 ta. Agar xar bir tajriba ikki marotaba qaytarilgan bo‘lsa, unda tajribalar soni 50 ga teng bo‘ladi. Qayta tajribalar borligida 7.1-jadvaldagi U_rq qiymati bu ikki tajribadagi chiqish ko‘rsatkichining o‘rtacha qiymatini belgilaydi.

7.1-jadval