Aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

QO‘RQINCH  BIR  JASORAT
Qobilboy bu so‘zni eshituvchi quloqlariga ishonmagan-
dek, Anvar ning yaqinrog‘iga surildi.
– Nima deyapsiz, Anvar, men yaxshi anglamadim?
Anvar yana o‘sha so‘zni takrorladi. Qobilboy, endi bir-
oz orqasiga tisarilib, ko‘zini katta ochdi va bir necha vaqt 
qotib turdi...
–  Siz  nima  qilmoqchisiz,  uka.  O‘z  oyog‘ingiz  bilan... 
Yo‘q, bu bo‘lmagan gap! Balki bu – xonning unga popisa-
sidir
1
, shu hiyla bilan maqsadga yetmoqchidir... Qo‘ying bu 
gapni, uka, qo‘ying!..
Anvar  hamon  boyagi  vaziyatda,  ko‘zini  bir  nuqtaga 
tikib,  sandal  ustidagi  qog‘ozni  og‘asi  yaqinrog‘iga  surib 
qo‘ydi...
1
 
P
о
pisa
 – po‘pisa, yolg‘оndan qo‘rqitish. 

---

292
–  Basharti,  popisa  bo‘lmasa?..  –  dedi  Anvar.  –  Xon 
popisani  bilmaydi,  uning  hamma  harakati  jiddiy!  Shun-
day,  siz  bu  xatni  er taga  uning  qo‘liga  berasiz  va  undan 
har  bir  yordamingizni  ayamaysiz!
– Bu aqllik gap emas, uka...
–  Men  endi  shunga  qaror  berganman!  –  dedi  Anvar 
o‘zga rishsiz.  –  Bu  azmdan  qaytish  yo‘q...  Faqat,  siz  unga 
yordami ngizni  ayamaslikka  menga  so‘z   bersangiz  bo‘ldi!
Qobilboy  entikdi,  xatni  olib,  bir  necha  fursat  sukutda 
o‘ltirdi... So‘ngra birdan o‘rnidan turib hujradan chiqa bosh-
ladi.
– Yo‘l bo‘lsin?
– Ketayapman.
– Xayr, kechiringiz!
Qobilboydan javob bo‘lmadi.
Kun  qiyomga
1
  yaqinlashgan.  Yana  biror  soatdan  so‘ng 
Sultonalini  o‘limga  olib  chiqar  edilar.  O‘rdadan  hech  kim 
uning  najot  topishiga  ishonmas;  xonning  oldiga  chaqiril-
di  –  o‘ldi,  basharti  gunohi  bo‘lib,  iqror  qilsa,  yana  jazoga 
qoldi,  vassalom.  Ammo  Anvar  xon  huzuriga  kelib,  o‘zini 
uning hukmiga topshiradi, chin yigitlik yo‘li bilan do‘stini 
qutqaradi, degan xayolga kim ishonsin? Kecha jarchi ko‘y-
guzarlarni  aylanib,  Anvarni  insofga  chaqirdi,  kishi  qoniga 
qolmaslik fazilatini tarannum ettirdi. Biroq Anvarning bun-
day  «hamoqati»ga
2
  aхloqan  sukut  etib,  vijdonan  so‘zlagan 
o‘rda arbobi va boshqalar ishonsinmi!
Shunda o‘rda arbobi bukun peshindan biroz ilgariroq mu-
jassam bir vijdon, tog‘yurak bir yigit va o‘lim sari kulib ke-
luvchi  bir  arslonni  o‘z  tarixida  birinchi  martaba  ko‘rdi  va 
tong  ajabda  qoldi.  Bu  ulug‘  jasorat  bir  necha  daqiqalarga-
cha zulm itlarini sukutga soldi, ularni ishdan to‘xtatdi. O‘rda 
arboblarining  mahkamada  o‘tirganlari  eshik  yoniga  chiqib, 
yo‘lda borganlari harakatsiz qolib, parvosiz, har kim yonidan 
salomlashib o‘tguvchi arslonni tomosha qildilar.
1
 
Qiyom
 – tush. 
2 
Ham
о
qat
 – ahmоqlik.
 

---

293
Anvar devonxona qarshisiga yetganda, nima maqsad bi-
landir darichalar va eshik yonida mo‘ralashuvchi mirzolar-
ga  umumiy  bir  ta’zim  ifoda  qildi  va  zinalarga  sobitqa dam 
oyoq  qo‘yib,  yuqoriga,  xon  huzuriga  chiqib  ketdi.  Poy-
taxt  bo‘sag‘asidagi  doimiy  yasovullardan  o‘tib,  dahlizda 
to‘xtadi.  Chunki  bundan  o‘tish  uchun  hudaychi  vositasida 
xondan ruxsat oldirish lozimdir. Birinchi eshik yonida qo‘l 
qovushtirib  turuvchi  Darvesh  hudaychi  taajjub  va  hayrat 
ichida  Anvarni  qarshilab,  ikkinchi  xonadagi  «janob»  hu-
zuriga ketdi.
Taxtiga takya qilgan
1
 Xudoyor ikki ko‘zi to‘g‘risida ikki 
jallodni  qo‘yib,  yonidagi  domla  shig‘ovul
2
,  Tursun  otaliq 
va g‘ayri
3
 bir necha a’yonlar bilan suhbatlashar edi.
– Pushti panoho! – dedi hudaychi. – Xiyonatkor o‘z ixti-
yori bilan kelib, domi adolatingizga taslim bo‘lmoqchi.
– Xiyonatkoring‘ kim?
– Mirzo Anvar!
Xon  seskanib  ketdi,  hamnishinlar
4
  ham  alang-jalang 
bo‘l di lar.
– Keltir!
Hudaychi  qulluq  qilib,  orqasiga  qaytdi.  Dahlizdagi 
Anvar  birinchi  xonadagi  a’yonni  hayratga  solib,  ikkinchi 
tanobiy ning  bo‘sag‘asida,  jallodlar  o‘rtasida  to‘xtadi  va 
xonga ta’zim ado qildi.
Raqibni  bu  qadar  jasoratda  ko‘rgan  Xudoyorning  kip-
rik ostlari uchib, soqol tuklari silkindi va biroz so‘z topol-
magandek tamshanib turdi.
– Sen bizga xiyonat qilding‘, it uvli!
Anvar bosh irg‘atdi.
1