|
Og‘zaki hisoblashlarda:
|
Yozma hisoblashlarda:
|
1.
|
Hisoblashlar yozuvlarsiz (ya’ni miyada bajariladi) yoki yozuvlar bilan tushuntirib berishi mumkin.
Bunda yechimlarni:
a) tushuntirishlarni to‘la yozish bilan (ya’ni hisoblash usulini dastlabki mustahkamlash bosqichida) berish mumkin. Masalan:
34 + 3 = (30 + 4) + 3 = 30 + (4 + 3) = 30 + 7 = 37
8 + 5 = 8 + (2 + 3) = (8 + 2) + 3 = 10 + 3 = 13
b) berilganlarni va natijalarni yozish mumkin. Masalan:
34 + 3 = 37 8 + 5 = 13
d) hisoblash natijalarini raqamlab yozish mumkin. Masalan:
1) 37 2) 13
|
Hisoblashlar yozma bajariladi. Yozma hisoblashlarda yechimni yozish ustun qilib bajariladi. Masalan:
|
2.
|
Hisoblashlar yuqori xona biriklaridan boshlab bajariladi. Masalan:
240 – 120 = (200 + 40) – (100 + 20) = (200 – 100) + (40 – 20) = 100 + 20 = 120
|
Hisoblashlar quyi xona birliklaridan boshlanadi (yozma bo‘lish bundan mustasno).
|
3.
|
Oraliq natijalar xotirada saqlanadi.
|
Oraliq natijalar darhol yoziladi.
|
4.
|
Hisoblashlar har xil usullar bilan bajarilishi mumkin. Masalan:
28 + 14 = 28 + (10 + 4) = (28 + 10) + 4 = 38 + 4 = 42
28 + 14 = (20 + 8) + 14 = (20 + 14) + 8 = 34 + 8 = 42
28 + 14 = 28 + (2 + 12) = (28 + 2) + 12 = 30 + 12 = 42
28 + 14 = (20 + 8) + (10 + 4) = (20 + 10) + (8 + 4) = 30 + 12 = 42
|
Hisoblashlar o‘rnatilgan qoidalar bo‘yicha, shu bilan birga yagona usul bilan bajariladi. Masalan:
|
5.
|
Amallar 10 ichida, 100 ichida,yengilroq hollarda 1000 ichida va ko‘p xonali sonlar ustida hisoblashlarning og‘zaki usullaridan foydalanib bajariladi.
|
100 ichida, 1000 ichida, ko‘p xonali sonlar ustida amallar hisoblashlarning yozma usullaridan foydalanib bajariladi. Masalan:
|
Misollarni og‘zaki ham, yozma ham bajarish mumkin. Imkon qadar shunday misollarni tanlash kerakki, o‘quvchi bu misollarni har ikki xil hisoblash usulida bajarsin. Natija bir xil son hosil bo‘ladi. Bu bilan o‘quvchining ham og‘zaki, ham yozma hisoblash ko‘nikmasi shakllanishiga imkoniyat yaratiladi.
O‘qituvchi og‘zaki va yozma hisob usullarining o‘quvchi matematik nutqi rivojlanishidagi ahamiyatini unutmasligi kerak. O‘quvchi misolni bajarar ekan, u xoh og‘zaki, xoh yozma hisoblash bo‘lsin, albatta, tushuntirib berishga o‘rgatish kerak.
O‘qitish jarayonida o‘qituvchi bor mahoratini ishga solib, turli usul va metodlardan foydalanib, o‘quvchilarda hisoblash malakalarini shakllantirish imkoniyatlarini topib, arifmetik amallarning jadval hollari (jadvalda qo‘shish, ayirish, jadvalda ko‘paytirish, bo‘lish)ni avtomatizm (yod olish)iga e’tibor qaratmog‘i darkor. Chunki barcha hisoblashlar zamirida arifmetik amallarni bajarishning jadval hollari turadi. Aks holda yozma hisoblashlarda amallar bajarishda o‘quvchilar qiynalib qolishadi.
O‘quv dasturida 1-sinfda “1 dan 10 gacha bo‘lgan sonlar” hamda “10 ichida qo‘shish va ayirish” bo‘limlarini o‘rganishda quyidagi matematik tushunchalarni o‘quvchida shakllantirish nazarda tutiladi:
Qo‘shishning asosiy xossasi. Qo‘shishda 0 ning xossasi.
Ayirishning xossasi. Ayirishda 0 xossasi.
Qo‘shish amalining tarkibiy qismlari (birinchi qo‘shiluvchi, ikkinchi qo‘shiluvchi, yig‘indi) va ayirish amalining tarkibiy qismlari (kamayuvchi, ayriluvchi, ayirma).
Qo‘shish bilan ayirish orasidagi munosabat.
Qo‘shishning o‘rin almashtirish xossasi.
Hisoblash usullari: bo‘laklab qo‘shish usuli, sonlarning o‘rinlarini almashtirish; bo‘laklab ayirish va ayirish bilan qo‘shish orasida bog‘linishga asoslangan ayirish usuli.
Bir xonali songa 0, 1, 2, 3, 4 ni qo‘shish (10 ichida).
Bir xonali songa 5, 6, 7, 8, 9 ni qo‘shish (10 ichida).
0, 1, 2, 3, 4 ni ayirish (10 ichida).
5 ,6, 7, 8, 9 ni ayirish (10 ichida).
10 ichida qo‘shish jadvali, xuddi shunday ayirish amali uchun.
Quyidagi ko‘rinishdagi ayirish va qo‘shishni bajarish: 9 – 9, 0 + 5, 7 – 0, 8 + 0.
1 va 2 amalli sonli ifodalarni o‘qish, yozish va qiymatini topish (qavssiz misollar).
Berilgan sondan bir necha birlik katta yoki kichik bo‘lgan sonni topish.
Yig‘indini, qoldiqni, noma’lum qo‘shiluvchilarni topish, sonni bir necha birlik orttirish (kamaytirish) va taqqoslashga oid (amaliy ish va rasmlar, qisqa yozuv bo‘yicha, to‘liq bo‘lmagan narsalar ko‘rgazmasi asosida) sodda arifmetik masalalarni yechish.
Arifmetik amallarni qo‘shish va ayirishga doir matnli masalalarni yechish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
