Akbar zamonov tarix fanidan olimpiadaga

Sherg‘ozixon madrasasi 
 
Me’moriy 
obida 
Xiva 
xoni 
Sherg‘ozixon tomonidan bunyod etilgan. 

---

Telegram kanal
:@tarixolimpiada
U (?, Buxoro – 1727 yil Xiva, – Xiva xoni: 1714-1728) Jonto‘raxonning 
o‘g‘li bo‘lib, 1714-yil Yodgorxon vafotidan so‘ng, Buxorodan keltirilib Xiva 
taxtiga o‘tqazilgan. Sherg‘ozixonga qarshi Orol bo‘yida yashovchi qoraqalpoqlar 
Ishimxon boshchiligida isyon ko‘tarishgan. Sherg‘ozixon ular ustiga qo‘shin tortib 
katta o‘ljalar, ko‘plab asirlar bilan qaytgan. 1715-yilda Sherg‘ozixon Xurosonga 
yurish qilib Mashhadni egallagan, Nishopurni qamal qilib egallay olmagan (1716). 
Sherg‘ozixon davrida Pyotr I tomonidan yuborilgan Bekovich-Cherkasskiy 
josuslik ekspeditsiyasi qirib tashlangan (1717). Rossiya imperiyasi Xiva xonligini 
o‘z ta’sir doirasiga kirita olmagach, har ikki davlat o‘rtasidagi munosabatlar 
keskinlashgan. Rossiya hukumati Xiva xonligi orqali O‘rta Osiyoga kirib kelish 
fikridan voz kechmagan, bu paytda Rossiyada Buxoro xonligining Qulibek 
boshchiligidagi elchilari bor edi. Rossiya hukumati F. Benevenini ularga qo‘shib 
Buxoroga jo‘natgan va Buxoro xonligini Xivaga qarshi gijgijlagan. Qalmiqlar xoni 
Ayuqaning Sherg‘ozixonga yuborgan ma’lumotiga ko‘ra (1723-yil may), rus 
qo‘shinlari Saratovda to‘planib, 1724-yilning bahorida Xivaga yurishga 
tayyorgarlik ko‘rishgan. Sherg‘ozixon Orol bo‘yidagi isyonkor qabilalar ruslarni 
Xivaga boshlab kelishidan va o‘rniga Buxorodan keltirilgan (1721) Temur sultonni 
xon qilib ko‘tarishlaridan xavotirda edi. Temur Sulton xonlikdagi Vazir, Gurlan, 
Shohobod, Bag‘lon, Uyg‘ur, Yangi Urganch, Xonqa va Hazoraspni olgan bo‘lsa-
da, butun xonlikni egallay olmagan. Xonlikdagi ichki urushlar Sherg‘ozixon 
vafotiga qadar davom etgan. Sherg‘ozixon Xivadagi Madrasa (Sherg‘ozixon 
madrasasi) qurilishi chog‘ida mashhadlik g‘ulomlar tomonidan o‘ldirilgan. 
Munisning yozishicha, Sherg‘ozixon odil, ma’rifatparvar hukmdor bo‘lib, ko‘p 
vaqtini ilm ahli bilan suhbatda o‘tkazgan. Uning davrida ilm-fan va she’riyat 
rivojlangan. 
Xivadagi Ichan qal’a me’moriy obidalari tizimida joylashgan Sherg‘ozixon 
madrasasi so‘nggi o‘rta asrlar davrida, 1719-1726-yillar oralig‘ida bunyod etilgan. 
Xiva shayboniylari sulolasi hukmronligi davrida qurilgan bu inshoot Xiva 
xoni Sherg‘ozixonning Xurosonga yurishi (1718) chog‘ida qurila boshlangan.
Me’moriy obidaning bunyod etilishida har xil o‘lchamdagi xom va pishgan 
g‘isht, loy, yog‘och, maxsus “qir” qotishmasidan va shunga o‘xshash ashyolardan 
keng foydalanilgan. 
Madrasaning bosh tarzi 2 qavatli. Ulkan peshtoq orqali kiraverishda 
gumbazli miyonsaroy, uning 2 burchagida chortoq tarhli, gumbazli masjid va 
darsxona joylashgan. Miyonsaroy tepasidagi kichik hujralar talabalar uchun 
yotoqxona bo‘lgan. Devorlariga tokcha, taxmon, kosamonlar ishlangan. Hovli 
atrofidagi 1 qavatli qator hujralar oldi ayvonli bo‘lib, hovli o‘rtasida hovuz 
joylashgan. 
Madrasa Sharq me’morchiligi an’analarini o‘zida mujassamlashtirgan, 
to‘rtburchak tarhli, “Chor” uslubida bunyod etilgan. 
Me’moriy obidaning o‘ziga xos tomoni shundaki, uning ichki qismida 
maqbara ham bunyod etilgan. Maqbara madrasaning bosh tarziga tutash qilib 
qurilgan. Madrasaning g‘arbida qurilgan kichik xonaga xon jasadi dafn etilgan.
Madrasa bir vaqtning o‘zida maqbara vazifasini ham o‘tagan. 

---