Akbar zamonov tarix fanidan olimpiadaga

Telegram kanal
:@tarixolimpiada
dehqonchilik qilingan. Bundan tashqari, beda, zig‘ir, kanop ekish ham aholi 
dehqonchiligida qo‘llanilgan. Zig‘ir va kanopdan olingan yog‘lar o‘sha davrda 
katta shuhrat topgan. Mamlakatda chorvachilik va yilqichilik rivojlanganligi bois 
mayin gazlamalar, joynamoz gilamlar, har xil matolar, egar-jabduqlar, charm va 
charm mahsulotlari, chodirlar, chakmonlar va boshqa mahsulotlar ishlab 
chiqarilgan.
G‘aznaviy hukmdorlari qo‘shni davlatlar bilan diplomatik aloqalarni yo‘lga 
qo‘yganlar. Xususan, Sobuqtegin 996-yil Movarounnahrga bostirib kirgan 
qoraxoniylar bilan muzokaralar olib boradi. Natijada ular o‘rtasida shartnoma 
tuzilib, unga muvofiq Sirdaryo havzasi qoraxoniylar qo‘liga o‘tadi. Sobuqtegin esa 
Amudaryoning janubidagi yerlarga hukmdor bo‘lib oladi. Uning o‘g‘li Mahmud 
G‘aznaviy G‘arbiy Qoraxoniylar davlati (poytaxti Samarqand) va Sharqiy 
Qoraxoniylar (poytaxti Bolasog‘un) hukmdorlari o‘rtasidagi ziddiyatlardan ustalik 
bilan foydalangan. 1025-yil Mahmud Sharqiy Qoraxoniylar tamg‘achxoni Qodir 
bilan Samarqand yaqinida uchrashgan. Ana shu uchrashuvda Mahmud G‘aznaviy 
Qodirxonning siyosiy diplomatiyada savodsizligi, qo‘polligini ko‘rgach, uni 
o‘zining muomalasi, mehmondo‘stligi, boyligi va zeb-ziynatlari bilan lol 
qoldirmoqchi bo‘lgan. U bezatilgan chodir tayyorlatib, uni hayratomuz yasattirgan, 
qimmatbaho sovg‘alar bilan bezagan. Ziyofatni haddan ortiq darajada quyuq 
qilgan. O‘z qarorgohiga qaytgan Qodirxon Mahmud oldida uyalmaslik uchun 
g‘aznaviy sultonga katta miqdorda pul, oltin bilan bezatilgan egar-jabduq, yuganli 
dul-dul otlar, oltin belbog‘li turk g‘ulomlari, turli mo‘ynalar va boshqa turdagi
boyliklarni yuborgan. Bu Mahmudning diplomatik g‘alabasi edi. Mahmudning 
tashabbusi bilan ikki qoraxoniy davlat o‘rtasida ziddiyat kelib chiqqan va undan 
sulton unumli foydalangan. Mahmud Xorazm hukmdori Ali ibn Ma’mun va uning 
ukasi Ma’mun ibn Ma’munlarga o‘z singillarini bergan va nikoh orqali diplomatik 
aloqalar mustahkamlangan. Keyinchalik (1017), Alitegin ismli lashkarboshining 
ma’muniylarga bosh ko‘tarib, ularni taxtdan ag‘darishi Mahmudning Xorazmga 
yurish boshlashiga bahona bo‘lgan. U arab xalifasi Qodir bilan ham tinchlik va 
do‘stlik aloqalarini o‘rnatgan. Ayrim hind rojalariga sovg‘a-salomlar berib, ularni 
o‘ziga bo‘ysundirgan. Uning o‘g‘li Mas’ud davrida qo‘shni davlatlar bilan, 
xususan, saljuqiylar bilan urush kelib chiqadi va Dandanakon degan joyda (1040) 
g‘aznaviy sultoni saljuqiylardan mag‘lubiyatga uchraydi. Shunday bo‘lsa-da, 
barcha g‘aznaviy hukmdorlari Arab xalifaligi bilan elchilik aloqalarini yo‘lga 
qo‘ygan. 
G‘aznaviylar davlatining boshqaruv shakli cheklanmagan monarxiya bo‘lib, 
u diktaturaga asoslangan edi. Davlat tuzilishi azaldan rivojlanib kelayotgan turkiy 
davlatchilik asosida qurilgan bo‘lsa-da, biroq u o‘ziga xos mustamlakachilik 
xususiyatiga ega edi. Davlat boshlig‘i sulton deb yuritilgan. Bosh vazir tizimida 
harbiy, elchilik, rasmiy tadbirlar, moliya, qozilik ishlari va xabar-pochta devonlari 
faoliyat ko‘rsatgan. Viloyat hokimlari voliy, shahar hokimi rais deb yuritilgan. 
Viloyatda boshqaruv ishlari amid, shahrlarda qutvol tomonidan amalga oshirilgan.
Davlatning harbiy holati esa ancha shakllangan edi. Davlat qudratli 
qo‘shinga 
ega 
bo‘lgan. 
Qo‘shinning 
bosh qo‘mondoni 
– sipohsolor, 
lashkarboshilar – solor, harbiy qismlar esa sarxang deb atalgan. Manbalarda 

---