Академияси ҳУҚУҚбузарликлар профилактикаси мутахассислиги

Ахмад Донишнинг ўқтиришича
, ахлокий тарбияда олдинга куйилган 
мақсадга мувофик “бошқаларга фойда келтиришни уз бурчи деб билган 
шахсни етиштириш асосий вазифа қилиб куйилиши керак. Ёш авлодга 
мехнатсеварлик, ватанпарварлик, халқсеварлик туйғуси, бойликка хирс 
куйиш каби иллатларга нисбатан нафрат хиссини тарбиялаш керак. 
19
И.А.Каримов. Юксак маьнавият енгилмас куч 

---

37 
37 
Донишнинг фикрича, одамларда озодликка ва мустакқилликка хавас, 
мухаббат туйғусини тарбиялаш лозим.
20
Маълумки, биз бошимиздан кечирган собиқ мустабид тузум даврида 
миллий маънавиятни ривожлантиришга мутлақо йўл қўйилмаган. Аксинча, 
халқимизнинг табиати, яшаш тарзига ёт бўлган коммунистик мафкурани ҳар 
қандай йўллар ва зўравонлик билан жорий этишга ҳаракат қилинган. Шунинг 
учун ҳам истиқлолнинг дастлабки кунлариданоқ бу соҳадаги аҳволни тубдан 
ўзгартириш юртимизда энг долзарб ва ҳал қилувчи вазифалардан бирига 
айланди. 
«Агар, дейди Ахмад Дониш, биров билан сухбат қурмоқи бўлсанглар, 
ўз сифати билан халққа яқин бўлган, ақлли, хушёр кишилар билан дўстлик 
алоқасини боғланглар. Чунки, оқил одамлар хеч кимга ёмонликни 
хохламайдилар. Аклли одамларнинг аломати улардаги яхшиликнинг 
ёмонликдан кўпроқ бўлишида ёки баробар бўлишидадир. Бундай одамлар 
олимлар, калам аҳиллари ичидан топилади. Булардан бошқалари билан 
дўстлик қилмоқчи бўлсанглар, у вактда ундай одам Хеч бўлмаганда бирорта 
ёмон феълдан сақланган одам булиши шартдир... Агар дустларингизнинг 
бирор ёмон томонини билсанглар ва уни бу йулдан кайтаришга кучларинг 
етса, уни кайтаринглар. Агар буни килолмасанглар, хамма билан яхши 
муомалада бўлинглар. Чунки, дунёда айбсиз дўст топилмайди».
21
Ахмад Донишнинг фикрича, хар бир инсон ўз Ватани учун кypaшмоғи, 
ёш авлод эзгу ниятли, химматли, жасоратли килиб етиштирилмоги, уларни 
хар бир ишни бажаришга онгли суратда киришиш рухида тарбияланмоғи 
керак. Ахмад Дониш ахлок-одоб хақидаги қарашларида инсонпарварлик ва 
сўзлашиш одобига хам алохида эътибор беради. Унинг таъкидлашича, 
миллати ва диний карашларидан катъий назар одамларни камситмаслик, 
уларга нисбатан хурматда булиш керак. 
Фуркатнинг
ижодий фаолиятида илм-фан, маърифат хақидаги 
карашлар алохида ўрин тутади. У жамият ривожи ва халқ фаровонлигига 
20
А.Зуннунов.Педагогика тарихи 
21
Ўша манба 

---

38 
38 
илм-маърифат орқалигина эришиш мумкинлигини айтиб, бунинг учун турли 
фанларни пухта ўрганиш гоясини баён этади. 
Унинг таъкидлашича, таълимда ахлокдй тарбия ғоят муҳмидир. У 
самимий дўстликни, кишилар орасидаги якдилликни улуғлади, узаро ахллик 
ва хамжихдтликни тарғиб этди. Фурқат: «...Уй тутиб ултирган хамма 
одамнинг хамсояси бор. Алар эрта окшомда бир-бирлари билан куришганда 
иттифоқлик билан куришсунлар. Бир-бирлари билан уруш-талаш айлаб даъво 
килишмасун ва муборакбодлик иши бўлса, муборакбод килишсун ва агар бир 
киши вафот килса, мен ҳам борай, деб истак билдурсун»,
22
деб уктирди. 
Умуман, Фуркатнинг педагогик қарашларида ифодаланган илм-фан ривожи, 
унинг инсон камолотида тутган урни, Ватан ва ватанпарварлик, 
халкпарварлик, ахлоқий тарбия хакидаги фикрлар