|
3.2-§. Akademik litsey va kasb-xunar kollejlarida yangi pedagogik
texnologiyalar asosida o‟quv dasturlarini tuzish.
"Yangi pedagogik texnologiyalar" da asosiy e‘tibor yangi, zamonaviy usullar
hamda ilmiy asoslangan tamoyillar va qonuniyatlar asosida ta‘lim jarayonini
shakllantirishga qaratiladi.
"Yangi pedagogik texnologiyalar" ta‘lim jarayonini loyihalashtirish, ta‘limda
maqsad va vazifalarni aniqlashtirish, interaktiv ta‘lim, multimedia tizimlari asosida
ta‘lim berish kabi mavzular qamrab olingan.
Shuningdek tezkor usullarda, keng qamrovli texnologiyalar va boshqa
noan‘anaviy usullar asosida bilimlarni haqqoniy va aniq baholash muammosiga
alohida e‘tibor qaratilgan.
Oliy o‘quv yurtlari va o‘rta maxsus ta‘limida bugungi kun talablariga javob
beradigan ilg‘or pedagog kadrlarni tayyorlashda "Yangi pedagogik texnologiyalar" ni
o‘rganish muhim ahamiyat kasb etadi. "Yangi pedagogik texnologiyalar" da ta‘lim va
tarbiyaning bugungi kun talablaridan kelib chiqqan holda bayon qilinishi kerak bo‘lgan
tamoyillari, qonuniyatlari, uslub va tizimlari o‘z aksini topgan. Ayniqsa, bunda
o‘qitishning interfaol, ko‘rgazmali hamda tezkor uslublariga katta e‘tibor berilgan.
Yangi pedagogik texnologyalarni o‘rganishdan asosiy maqsad yangi
informatsion texnologiyalar bo‘yicha to‘liq axborotni berish va ularda o‘z
faoliyatlarida yangi pedagogik texnologiyalarning eng so‘nggi yutuqlaridan
foydalanish ko‘nikmasini hosil qilish hisoblanadi. "YAngi pedagogik texnologiyalar"
ni mukammal o‘rganmoq uchun informatika, axborot texnologiyalari, masofaviy
o‘qtish texnologiyasi, internet texnologiyalari, pedagogika, psixologiya kabi fanlarni ,
mutaxassisliklariga oid fanlar bilan uzviylikda o‘rganish muhim axamiyatga egadir.
Maqsad va vazifalar asosida topshiriqlar tuzish.
Maqsadlar o‘qitish faoliyatiga (o‘rgatish, tushuntirish, ko‘rsatish, ximoya qilish)
taalluqli bo‘lsa, vazifalar esa o‘qitish vazifalariga taalluqli bo‘ladi.
Ya‘ni vazifalar, bu talabalar darsning oxirida bilishi lozim bo‘lgan narsalardir.
Vazifani aniq belgilash uchun quyidagidek ketma-ketlikda ishlarni bajarish
lozim:
Har qanday vazifani quyidagidek muloxaza bilan boshlash kerak:
Xar bir vazifani nomerlash kerak.
Har bir vazifani quyidagi so‘zlar bilan boshlash kerak: eslang, aytib bering,
ko‘rsating, ajrating, hisoblang va x.k.
Talabaga xar bir ishni bajarishda vazifa bering.
Vazifani (topshiriqni) shunday berish lozimki, u faqat bitta natija olishga
qaratilgan bo‘lsin.
Xar bir vazifani shunday bayon qilingki, natijada talaba aniq bir maqsad sari
harakat qilsin.
Topshiriqni shunday bayon qilingki, natijada uni tekshirish mumkin bo‘lsin.
Shuni esda tutish lozimki, xar bir topshiriqni bajarilishi talabani bilim darajasini
bildiradi.
O‘quv jaryonida ya‘ni «Informatika va axborot texnologiyalari» falarini
o‘qitishda aniq maqsadga erishish va bilim oluvchilarni bilimini yanada zamonaviy
talablar darajasiga javob bera oladigan darajada oshirish uchun yangi pedagogik
texnologiyalarnin faol usullaridan foydalanishimiz mumkin. Ular quyidagilardan
iborat:
Insert usuli asosan o‘quv materiali (matn)ni mustaqil o‘qib, o‘zlashtirishda
qo‘llaniladi. Uning mazmuni, o‘qish jarayonida matnning har bir satr boshi (yoki
qismi)ni avval o‘zlashtirilgan bilim va tajribalar bilan taqqoslash va uning natijasini
varaqning chap qirg‘og‘iga maxsus belgilar qo‘yish bilan aks ettirishdan iborat.
―V‖- belgi, agar o‘qiyotganingiz, siz u haqda bilganingiz yoki bilishingiz
to‘g‘risidagi fikringizga mos, ya‘ni o‘qiyotganingiz sizga tanish bo‘lsa qo‘yiladi;
« - » - belgi, agar o‘qiyotganingiz, siz bilganga yoki bilishingiz to‘g‘ri-sidagi
fikringizga zid bo‘lsa qo‘yiladi;
« ] » - belgi, agar o‘qiyotganingiz, siz uchun yangi axborot bo‘lsa qo‘yiladi;
« ? » - belgi, agar o‘qiyotganingiz sizga tushunarli bo‘lmasa yoki siz bu haqda
batafsilroq ma‘lumot olishni hohlasangiz qo‘yiladi.
Sinkveyn frantsuz tilidan olingan bo‘lib besh qatordan iborat o‘ziga xos,
qofiyasiz she‘r bo‘lib, unda o‘rganilayotgan tushuncha (hodisa, voqea, mavzu)
to‘g‘risidagi axborot yig‘ilgan holda, o‘quvchi so‘zi bilan, turli variantlarda va turli
nuqtai nazar orqali ifodalanadi. Sinkveyn tuzish-murakkab g‘oya, sezgi va hissiyotlarni
bir nechagina so‘zlar bilan ifodalash uchun muhim bo‘lgan malakadir. Sinkveyn tuzish
jarayoni mavzuni yaxshiroq anglashga yordam beradi.
Sinkveyn tuzish qoidasi:
Birinchi qatorda mavzu (topshiriq) bir so‘z bilan ifodalanadi (odatda ot bilan).
Ikkinchi qatorda mavzu ikkita sifat bilan ifodalanadi.
Uchinchi qatorda mavzu doirasidagi hatti-harakatni uchta so‘z bilan ifodalanadi.
To‘rtinchi qatorda mavzuga nisbatan munosabatni anglatuvchi va to‘rtta so‘zdan
iborat bo‘lgan fikr (sezgi) yoziladi.
Oxirgi qatorga mavzu mohiyatini takrorlaydigan, ma‘nosi unga yaqin (sinonim)
bo‘lgan bitta so‘z yoziladi.
Klaster «axborotni yoyish» metodiga ajratish pedagogik strategiya bo‘lib, u
ko‘p variantli fikrlashni o‘rganilayotgan tushuncha (hodisa, voqea)lar o‘rtasida aloqa
o‘rnatish malakalarini rivojlantiradi, biror mavzu bo‘yicha talabalarni erkin va
ochiqdan-ochiq fikrlashiga yordam beradi. «Klaster» so‘zi ingliz tilidan olingan bo‘lib
g‘uncha, bog‘lam ma‘nosini anglatadi. Klasterlarga ajratishni da‘vat, anglash va
mulohaza qilish bosqichlaridagi fikrlashni rag‘batlantirish uchun qo‘llash mumkin.
Asosan, u yangi fikrlarni uyg‘otish, mavjud bilimlarga yetib borish strategiyasi bo‘lib,
muayyan mavzu bo‘yicha yangicha fikr yuritishga chorlaydi.
Biror mavzu bo‘yicha klasterlar tuzishni, bu mavzuni mukammal o‘rganmasdan
oldin foydalanish maqsadga muvofiq.
Klasterlar tuzish ketma-ketligi.
1. Sinf yozuv taxtasi o‘rtasiga katta qog‘oz varag‘iga asosiy so‘z yoki gapni
yozing.
2. Sizni fikringizcha bu mavzuga tegishli bo‘lgan so‘zlar yoki gaplarni yozing.
3. Tushuncha va g‘oyalar to‘g‘risidagi o‘zaro bog‘lanishini o‘rnatish.
4. Eslagan varianlaringizning hammasini yozing.
Kubik usuli
Bu usul ko‘rilayotgan masalani turli tomondan, qadamba-qadam, osondan
qiyinga tomon yo‘nalishda tasavvur etish imkoniyatini beradi. Kubikning xar bir
tomoni muayayn topshiriqni ifodalaydi:
Bu nima? Ko‘rayotgan narsani rangi, o‘lchamlari, shaklini tasavvur eting,
eslang va yozma ravishda ta‘riflang?
Taqqoslang: U nimaga o‘xshaydi, nimadan farq qiladi?
Assotsiatsiya. Ta‘surotingizni izohlang? U sizni nima to‘g‘risida o‘ylashga
majbur qildi? Hayolingizga nima keldi?
Tahlil qiling. Bu nimadan va qanday yasalgan? Nimalardan tashkil topgan?
Nimaga o‘xshaydi yoki nimadan farq qiladi?
Qo‘llang: Bu nimaga yaraydi? Uni qaerda qo‘llash mumkin?
«Ha» va «Yo‘q» larni asoslang. Bunda ishonchli dalillar va asoslovchi fikrlarni
ayting.
Venn diagrammasi
Bu usul tushunchalarning ikki yoki undan ortiq tushunchalarni o‘ziga xos va
umumiy jixatlarin tahlil qilish va umumlashtirishda qo‘llaniladi. Bunda o‘ng va chap
aylanalarga tushunchalarning o‘ziga xos jihatlari, doiralarning kesishgan sohasiga esa,
ular uchun umumiy bo‘lgan jixatlar yoziladi. Masalan, «nazariy mashg‘ulot» va
«amaliy mashg‘ulot» tushunchalari uchun Venn diagrammasi quyidagi ko‘rinishga
ega bo‘ladi:
Zig-zag usuli
1. Bu - o‘zaro hamkorlikda (birgalikda) o‘qish usuli bo‘lib xisoblanadi. Uni o‘tkazish
metodikasi quyidagicha:
Do'stlaringiz bilan baham: |
