Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

PALEONTOLOGIYA  FAN  DALILLARI
Embriologiya. 
O 'sim lik,  hayvon,  odam   tanasl  hujayralardan 
tashkil  topgan.  B archa  tirik  m avjudot  tan a  tuzilishidagi  bunday 
o'xshashlik  ular  bir  tarm oqdan  kelib  chiqqanligini  isbotlovchi 
dalil  hisoblanadi.  O 'sim lik,  hayvon,  odam   hujayralarida  m em ­
brana,  sitoplazma,  yadro,  sitoplazm atik  organoidlar:  endoplaz- 
matik  tur,  ribosoma,  m itoxondriyalar.  G olji  apparatining  borligi, 
barcha  tirik  m avjudotlarda genetik  kodning  bir xilligi  ham   organik 
olamning  turli  xil  vakillarining  kelib  chiqishi  birligidan  dalolat 
beradi.  Barcha  k o'p  hujayrali  hayvonlar  o 'z   shaxsiy  rivojlanishini 
urug'langan  tuxum  hujayra  —  zigotadan  boshlaydi.  U larning  bar- 
chasida  zigotaning  bo 'linish i,  m urtakning  ikki,  uch  qatlam li 
holati,  uning  varaqlaridan  turli  organlarning  hosil  bo'lishi  kuzati­
ladi.  Embrionning  rivojlanishdagi  o 'za ro   o'xshashlik,  ayniqsa  bir
109

---

tip  yoki  sinfga  m ansub  hayvonlarni  o ‘zaro  taqqoslaganda  ko'zgg 
yaqqol  tashlanadi.  M asalan,  um urtqali  hayvonlar  sinfi;  baliqlar 
suvda  ham da  quruqlikda  yashovchilar.  sudralib  yuruvchilar,  qush! 
lar,  sutem izuvchilar em brional  rivojlanishining  boshlang'ich  davr- 
larida  bir-biriga  juda  o'xshash  b o'lib,  ularning  bosh  tan a,  dum^ 
tom oqlari  yonida jabra  yoriqlari  boiadi.  Em brion  rivojlangan  sari 
turli  sinfga  kiruvchi  hayvonlar  orasidagi  o'xshashlik  kam aya bora- 
di.  U larda  shu  hayvon  sinfi,  turkum i,  oilasi.  avlodi  va  turiga  xos 
belgi-xossalar  paydo  b o 'la  boshlaydi.  C h u n o n ch i,  gorilla  bilan 
odam   em brioni  dastlab  o'xshash  b o 'lsa-d a,  em brional  rivojlanish­
ning  keyingi  davrlarida  odam   em brionida  peshona,  gorilla  embri- 
onida  esa  jag'  oldinga  b o 'rtib   chiqqanligini  ko'rish  mum kin.  Bi­
nobarin,  har  bir  hayvonning  em brional  rivojlanishda  oldin  katta, 
pirovardida  esa  kichik  sistem atik  birliklarga  xos  belgilar  rivojlana­
di.  Boshqacha  aytganda,  em brional  rivojlanishda  belgilarning 
um um iylikdan  xususiylikka  to m o n   ajralishi  ro 'y   beradi  (44-rasm)