Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

41-rasm.  Yangi  turlar  paydo 
boMishining  filetik  (1 ),  dura­
gaylash  (2 ),  divergensiya  (3) 
v o ‘nalishlari.
90

---

beradi.  Populyatsiyalar  egallab  turgan  arealning  bir-biridan  uzoq 
nasofada  ekanligi  yoki  ikki  populyatsiya  o 'rtasid a  suv,  quruqlik, 
to'siqlar.  baland  to g ia rn in g   hosil  bo'lishi  geografik  alohidalanish- 
^a  olib  keladi.  Bunday  holiarda  turning  biror  populyatsiyasi  bilan 
shu  turga  kiruvchi  boshqa  populyatsiyalari  orasida  uzoq  vaqt 
aloqa  b o im ay d i,  deb  faraz  qilaylik.  M azkur  populyatsiyaga 
oo'shni  populyatsiyalarning  individlari  kelib  qo'shilm aganligi 
sababli.  uning  genofondi  endilikda  m ustaqil  bo'ladi.  A lbatta,  shu 
turaa  kiruvchi  boshqa  populyatsiyalardagi  kabi  ushbu  populyat- 
siyada  ham  yangi  m utatsiyalar  ro ‘y  beradi.  U lar  orasida  tabiiy 
tanlanish  shu  sharoitga  mos  allellarni  to 'p lay   boradi.  Popul- 
yatsiyada  uzoq  m uddat  davom   etgan  geografik  alohidalanish 
pirovard  natijada  biologik  alohidalanishga,  ya'n i  shu  turga  m an ­
sub  individlarning  boshqa  populyatsiyalar  tarkibidagi  individlar 
bilan  chatishmasligiga  olib  keladi.  G eografik  alohidalanish  tufayli 
yangi  turlarning  paydo  bo'lishiga  oid  m isollar  nihoyatda  ko'p. 
Masalan,  Baykal  k o 'lid a   m olluskalar,  qisqich b aq asim o n lar, 
baiiqlar,  chuvalchanglarning  boshqa joylarda  uchram aydigan juda 
Ico'p  turlari  uchraydi.  C hunki  20  mln  yil  ilgari  Baykal  k o ‘li 
boshqa  suv  havzalaridan  to g ia r   hosil  b o iis h i  natijasida  ajralib 
qolgan.  Shuningdek,  Sirdaryo,  A m udaryoda  yashovchi  soxta 
kurakburun  baliq  turi  ham   geografik  alohidalanish  natijasi 
hisoblanadi.  U  qadimgi  oseotrsim on  baliqlarga  kiradi.  Unga  yaqin 
bo'lgan  baliq  turlari  Shim oliy  A m erikaning  Missisipi  daryosida 
yashaydi.
G 'o 'z a   avlodi  ham   geografik  alohidalanish  yo'nalishidagi 
turning  paydo  bo'lishiga  yorqin  misoldir.  Bu  avlodning  turlari 
bo'r  davridan  boshlab  bir-biridan  alohidalashgan  va  A m erika, 
Osiyo,  Afrika,  Avstraliyaga  tarqalgan.