Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

5 -§ .  O'ZBEKISTONDA  GENETIK  INJENERIYA  VA 
BIOTEXNOLOGIYA  FANI  YUTUQLARI. 
BIOTEXNOLOGIYANING  KELAJAGI  HAQIDA
Respublikam iz  Prezidenti  \.  A.  K arim ov  tashabbusi  bilan 
F anlar  akadem iyasi  tarkibida  G en etika  institutining  tashkil  to- 
pishi,  hukum at  qarori  bilan gen  injeneriyasining  taraqqiyotini  bel- 
gilovchi  «G eninm ar»  ilmiy  dasturining  tasdiqlanishi,  Fan  va 
texnika  D avlat  q o ‘mitasi  va  0 ‘zR  FA  birgalikda  G en   injenerligi 
m arkazi  —  «G eninm ar»  m arkazining  tashkil  etilishi  m am laka- 
tim izda  genetik  injeneriyaga  asoslangan  biotexnologiyalar yaratish 
im konini  berdi. 
'
U shbu  ilmiy  m arkaz  xodim i 
A bdurahm onov  paxta  tolasi­
ning  uzunligini  belgilaydigan  va  g ‘o ‘zaning  gullashini  boshqaradi- 
gan  genlar  oilasini  A Q SH   Texas  qishloq  x o ‘jaligi  va  mexanika 
(Texas  A -M )  universiteti  biotexnologiya  m arkazi  olim lari  bilan 
ham korlikda  ilk  bo r  ajratib  oldi.  Shuning  bilan  paxta  tolasi  sifati- 
ni  yaxshilashga  y o ‘naltirilgan  biotexnologiyaga  asos  solindi. 
Professor  Sh.  S.  A zim ova  rahbarlik  qilayotgan  laboratoriya  olim ­
lari  gen  va  hujayra  injenerlik  usullarini  q o ‘llab  xalqim izda  «sariq 
kasallik»  deb  ataluvchi  jigar  uchun  havfli  boMgan  gepatit  В  xas- 
taligini  tashxis  qilish  uch u n   diagnostikum   va  bu  xastalikning  oldi­
ni  olish  u ch u n   zarur  vaksina  yaratish  b o 'y ich a  ilmiy  loyihalam i 
muvaffaqiyatli  yakunladilar.
Biologiya  fanlari  doktori  R.  S.  M uham edov,  yetakchi  ilmiyj 
xodim   B.  Irisboyevlar  rahbarlik  qilayotgan  ilmiy  guruh  PC R   tex-i 
nologiyasini  q o 'llab  o 'n lab   xavfli  yuqum li  va  irsiy  kasalliklarning] 
gen  injenerligi  tashxisi  biotexnologiyasini  keng  tatbiq  qilishdi.
Respublika  kardiom arkazi  bilan  ham korlikda  kardiom iopatiya] 
kasalligining  irsiylanish  qonuniyatlari  o'rg an ilm o q d a  (B.  IrisH 
bayev,  G .  H am idullayeva).
A dliya  vazirligining  Sud  tib b iyo ti  ekspertizasi  in stitu tij 
«G eninm ar»  m arkazi  bilan  ham korlikda  gen  daktiloskopiya  (geni 
daktiloskopiya  —  genning  D N K   izchilligi  va  genlar  spektriga'] 
binoan  n o m a 'lu m   shaxsni  aniqlash)  usulini  tatbiq  etdilar va  yanan 
da  takom illashtirdilar  (R.  S.  M uham edov  va  A.  Ikrom ov).
Professor  O.  T.  Odilova  tu proq   va  yerosti  suvlarida  to'planibj 
qolgan  pestitsid 
q o ld iq larin i  p a rch a lab   z a ra rsiz la n tiru v c h f 
pseudom onas  bakteriyasi  shtam m idan  shu  funksiyalarini  bajaruv-1 
chi  genlar  guruhini  g ‘o ‘za  tom iri  tolachalari  sathida  yashovchi! 
rizosfera  bakteriyasiga  ko'chirib  o'tkazdi.  Bu  tajribalardan  kutil-(
32

---

ean  maqsad  pirovardida  g 'o 'z a   ekiladigan  m aydonlarda  g 'o 'zag a 
o 'n iab  yillar  davom ida  sepilgan  gerbitsid  va  pestitsidlarning 
qoldig'ini  zararsizlam irishdir.
U shbu  satrlard an   k o 'rin ib   tu rib d ik i,  m am lak atim izn in g  
ekologiya,  qishloq  xo'jaligi,  adliya  va  sog'liqni  saqlash  sohalari 
uchun  «G eninm ar»  m arkazi  b ir  q ator  gen  injenerligi  bio- 
texnologiyalarini  yaratib,  ularni  hayotga  tatbiq  eta  boshladi.
F an la r  A kadem iyasining  G e n e tik a   in stitu tid a  zam onaviy 
uskunalar bilan jihozlangan  G enetika texnologiyalar m arkazi  tuzil- 
di  va  bu  ilmiy  m arkazda  g 'o 'za n in g   transgen  form alari  yaratilib, 
urug'i  ko'paytiriladi  (A bdukarim ov,  A bdurahm anov,  Bo'riyev).