Akademik litsey, kasb-hunar kollejlari uchun darslik

1 -§.  GENETIK  INJENERIYA  HAQIDA  TUSHUNCHA
Bir  m olekula  oqsilning  biologik  sinteziga  javobgar  bo'lgan, 
D N K   zanjiridagi  nukleotidlar  qatorini  gen  deb  ataladi.  M urakkab 
biologik  jarayon  ketm a-ketligini  boshqarishda  ishtirok  etadigan, 
genetik  tuzilishi  bo'yich a  deyarli  bir-biriga  o'xshash  bo'lgan  bir 
necha  genlar  —  genlar  majmuasi  yoki  oilasini  tashkil  qiladi.
O rganizm lar  genlari  yoki  genlar  m ajm uasining  faoliyatini 
inson  m anfaatlarini  ko'zlagan  holda  o'zgartirilishiga  gen  injene- 
riyasi  yoki  genetik  injeneriya  deb  ataladi.
G e n   injeneriyasi  fanining  m aqsadi  genlam ing  ichki  tuzilishi­
ni  va  xrom osom ada  tutgan  o 'rn in i  ehtiyojga  mos  ravishda  o 'zg ar­
tirib,  ularning  faoliyatini  idora  etishdir.  N atijada  h ar  qanday  tirik 
m avjudotni,  albatta  im koniyat  darajasida,  maqsadga  yana  ham 
k o 'p ro q   m uvofiqlashtirish  yo'li  bilan  sanoat  miqyosida  oqsil  m od­
dalar  ishlab  chiqarish,  o'sim lik  va  hayvon  turlarini  inson  ehtiyo­
jiga  mos  ravishda  o'zgartirish,  irsiy  va  yuqum li  kasalliklarni  aniq 
va  tez  tashxis  qilish  ham da  sabablarini  aniqlash  usullari  yaratildi.
G enetik  injeneriya  (gen  injeneriyasi)  fani  irsiyatning  m oddiy 
asosi  —  D N K   m olekulasini  spetsifik  tarzda  bo'laklarga  bo'luvchi 
va  har  qanday  D N K   bo'lagini  bir-biriga  u ch m a-u ch   biriktiruvchii 
enzim lar  ham da  D N K   bo'laklarini  uzunligi  b o'y ich a  bir-biridani 
o 'ta   aniqlik  bilan  ajrata  oluvchi  elektroforez  usulining  kashf  eti-j 
lishi  oqibatida  vujudga  keldi.  Ayniqsa,  D N K   m olekulasini  tashkil! 
etuvchi  nukleotidlarning  spetsifik  ketm a-ketligini  (izchilligini)] 
aniqlash  ham da  xohlagan  D N K   bo'lagini  avtom atik  tarzda  s in te ^  
qilish  usullarining  va  uskunalarining  kashf etilishi  bu  fanning jadalj 
sur’atlar  bilan  rivojlanishini  ta ’m inladi.
10

---