Қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

5. Интеллектуал зўриқиш вазияти 
Ҳар қандай ишда муваффақиятга доимий, зўриқиш ва тизимли меҳнатсиз 
эришиб бўлмайди. Асосида ақлий меҳнат ѐтадиган ўқув фаолияти ҳам бундан 
мустасно эмас. К.Д.Ушинский таъкидлаганидек, ―Ақлий меҳнат инсон учун энг 
оғир меҳнат эканлиги, орзу қилиш осон ва ѐқимли эканлиги, бироқ ўйлаш 
қийинлигига эътибор қаратган‖. 
Шунинг учун дарсда муваффақият вазияти ўзида интелектуал зўриқиш 
элементларини, 
интеллектуал 
зўриқиш 
вазияти 
эса-муваффақият 
элементларини мужассамлаштириши лозим. Фақат ана шу муваффақият 
зўриқишли меҳнат эвазига эришиладиган ҳақиқий қувонч ва ғурур хиссини 
уйғотади. Ютуқнинг ―ўз -ўзидан‖ келиши ҳеч нимага арзимайди. 
Ютуқнинг ўз-ўзидан келиши ўқувчи шахсида энг зарур нарса-ўзидаги 
интеллектуал ривожланиши, фикрлаш доирасиини кенгайтиши ҳамда 
фаолиятидан ғурурланиш ҳиссини бермайди. 
Ўқитувчи ўқувчининг ўқув материалидаги қийинчиликларини енгиб 
ўтишга қандай ундаш мумкин? ―Бу усуллардан бири- деб таъкидлайди, 
Дж.Брунер уни ўз кучларини синаб кўришга ўргатиш орқали тўлиқ намоѐн 
этишга мажбур қилиш, шунингдек, меҳнат фаолиятини муваффақиятли амалга 
ошириш унга қувонч бағишлашини англаб етишига ўргатиши керак. Маҳоратли 
ўқитувчи бу қизиқтиришнинг таъсирини жуда яхши билади, шу орқали ўқувчи 
фаолият билан тўлиқ машғул бўлиши ҳиссини бошдан кечириш лозим‖. 
Ўқувчиларни ўқишга нисбатан қизиқишни юзага келтириши ва 
ривожлантириши 
учун 
мақбул 
шарт-шароитларни 
яратишда 
қуйидагиларни ҳисобга олиш лозим: 
1.
Билишга оид қизиқишларни ривожланиши учун таълим шундай 
ташкил этиш керакки, бунда ўқувчи янги материалларни ўрганишга нисбатан 
барча имкониятларидан фойдаланади ҳамда муаммоли характердаги 
топшириқларни бажаради. 
2.
Ўқув меҳнати хилма-хил бўлганидагина қизиқиш уйғотади. Бир хил 
ахборот ва ҳаракатларнинг бир турдаги усуллари тез зерикиб қолишга олиб 
келади. 

---

149 
3.
Ўрганилаѐтган фанга қизиқишни юзага келиши учун ушбу фан ва 
унинг алоҳида бўлимларини ўрганишнинг зарурлиги, муҳимлиги, мақсадга 
мувофиқлигини тушуниш зарур. 
4.
Янги маълумот аввал ўзлаштирилган билимлар билан қанча кўп 
боғлиқ бўлса, у ўқувчилар учун шунчалик қизиқарли бўлади. 
5.
Унчалик қийин бўлмаган ҳамда осон бўлмаган материал ўқувчида 
қизиқиш уйғотмайди. Таълим қийин бироқ етакчи бўлиши керак. 
6.
Ўқувчи фаолияти қанча кўп текширилса ва баҳоланса, унга ишлаш 
шунчалик қизиқарлидир.