13. dR = X – Z – dFp – dFg
Савдо баланси мусбат кўрсаткичларни кўрсатганда захираларни кўпайтириш имконияти пайдо бўлади. Бу ерда экспорт ҳажми – Х, импорт ҳажми - Z дан юқори бўлган ҳолда захиралар ўсишига эришилади. Икки кўрсаткич ҳам миллий валютада ҳисобланади. Қолаверса, капитал оқими ҳам захираларни кўпайтирувчи омиллардан ҳисобланади. Капитал оқими (миллий валютада ҳисобланади) хусусий секторнинг хорижда активларни сотишдан dFp ёки давлат секторининг хорижда активларини сотишдан dFg келиб чиқади. Бу ерда ўзгармас нисбат бўлмиш импорт ҳажми Z юқорида келтирилган RMSM моделидаги номинал даромад a каби ҳисобланади. Бу ерда баъзи соддалаштирилган тахминлар асосида (7) тенглама қуйидагича қайта ёзилиши мумкин:
14. Z = Z–1 + (Z–1– b) * dE + b * dPd + a * dy
Бу ерда E – номинал айирбошлаш курсини ифодалайди (миллий ва хорижий валюта ўртасидаги нисбат). Импорт ҳажми реал даромад ўсиши ва маҳаллий нарх ўсиши – dPd кўра ўзгаради ва шунинг учун ҳам бир қатор маҳаллий товарларга нисбатан импорт товарлар нархларини пасайтиради. Шунга эътибор қаратиш керакки, девальвация импорт товарлари нархларни оширади, агарда импортнинг нарх таъсирчанлиги қиймати b юқори даражада бўлиб, девальвациянинг бевосита таъсиридан ҳам ортса, у ҳолда импорт ҳажмини шу нуқтаи назардан пасайтиради. Юқоридаги қарашлар асосида экспорт функцияси қийматини келтириб чиқариш мумкин:
15. X = X–1+ (X–1–c) * dE – c * dPd
Бу ерда c - экспортга ишлаб чиқарувчилар, товарлар нархи ўзгаришига таъсирчанлик қиймати ҳисобланади. Ўз навбатида, девальвация экспорт маҳсулотининг маҳаллий қийматини ошириб, ишлаб чиқаришни рағбатлантириши мумкин бўлади. Бошқа тарафдан олганда, девальвациядан кейин келадиган нархларнинг умумий ўсиши оралиқ товарлар нархларини ҳам оширади (ўз навбатида ишчи кучига ҳам таъсир этиши мумкин, аммо бу модель доирасидан ташқарида бўлади). Шу нуқтаи назардан, импорт товарларига боғлиқ ишлаб чиқарувчиларнинг даромадлари ҳам девальвация натижасида камаяди.
16. dF = dFf * (1 + dE)
Хорижда жойлашган хусусий ва давлат активлари (ёки мажбуриятлари) экзоген равишда аниқланади. Капитал оқиб кетиши ва ташқи қарзлар шу нуқтаи назардан фақат айирбошлаш курси билан боғлиқ бўлади. Чунки капитал оқиб кетиш ҳажмининг маҳаллий қиймати ҳам ўзгаради.
Умуман олганда, ҳукумат иккита дастак - маҳаллий кредит ўзгартириш ва айирбошлаш курсини ўзгартириш орқали инфляция даражаси ва тўлов балансига (ёки хорижий захираларга) таъсир этиши мумкин бўлади. Қолаверса, ҳукумат тўлов баланси dP учун маълум мақсадга эришиш нуқтаи назаридан, девальвациядан фойдаланиши мумкин. Бу эса экспортни оширади ва импорт ҳажмини камайтиради (бунда dP қиймати кўпаяди). Савдо сектори олдингига нисбатан кўпроқ валюта оқимига эга бўлади ва шу билан маҳаллий валютага айирбошлаш талаби ҳам ошади, хорижда активлар сотиб олишга ёки ташқи қарзларни сўндиришга интилиш кузатилади. Агарда савдо сектори ҳамма даромадни хорижга инвестиция қилмаса (dF=d(X-Z)), бирламчи захираларнинг маҳаллий қиймати ошиши ҳисобига захиралар қиймати мусбат савдо баланси билан кўпаяди.
Do'stlaringiz bilan baham: |